U definieert lef als het vermogen je angsten te trotseren bij het bewust aangaan van risico’s om daarmee een waardevol doel te bereiken. Hoe bent u tot deze definitie gekomen?
Daarbij heb ik rekening gehouden met drie factoren. Ik wilde als eerste factor de meest voorkomende risico’s meenemen in deze definitie. Zodat ze worden herkend en zijn toe te passen. Ook moest het begrip lef inhoudelijk zo goed mogelijk worden afgedekt. Vroeger dacht je bij lef aan heldhaftige krijgers op het slagveld; de focus lag vooral op het fysieke aspect. Tegenwoordig gaat lef vooral om het aangaan van sociale, zakelijke en psychologische risico’s. In mijn definitie wilde ik ruimte laten voor de minder zichtbare vormen van lef. Je hebt het ook nodig bij het nemen van een belangrijke beslissing zoals de aankoop van een huis. Voor een buitenstaander is het niet of nauwelijks te zien, maar daar komt zeker lef bij kijken. De derde factor is de meetbaarheid. Lef is een meetbaar vermogen; je hebt er meer of minder van. Je kunt het ook gradueel ontwikkelen als persoon of organisatie en de voortgang ervan meten.
Ons oerbrein signaleert negen van de tien keer dreigingen die in onze moderne samenleving niet meer nodig zijn. We ervaren hierdoor onnodige angsten en zijn geneigd in onze comfortzone te blijven.
In de afgelopen duizenden jaren is het oerbrein nauwelijks veranderd. In de prehistorie was je voor voedsel en bescherming afhankelijk van anderen in je ‘kudde’. Je moest dus op hen een betrouwbare indruk maken. Deze groepsafhankelijkheid leidde tot een altijd aanwezige angst voor verstoting. Nog altijd maakt je brein stoffen aan waardoor je deze oeroude angst voelt. Daarom zijn veel mensen erg bang om in het openbaar te spreken; ze vrezen te worden afgewezen door hun groep. De vaak heftige oerangst die ze ervaren staat in geen enkele verhouding meer tot de reële dreiging – en is daarmee een slechte raadgever. De onevenredig sterke focus van ons oerbrein op gevaar zorgt ervoor dat we liever in onze comfortzone blijven. Dit overlevingsmechanisme was duizenden jaren lang zeer effectief, nu houdt het je vaak voor de gek. Het oerbrein zorgt voor denkfouten en irrationele angsten, waardoor je vaak niet de dingen doet die je echte voldoening geven – in mijn boek heb ik het over het zelfbedrogmonster in jezelf.
Gelukkig kun je mensen trainen in het ontwikkelen van risicoperceptie en risico-intelligentie. Hierdoor ervaren ze minder irrationele angsten, zijn ze optimistischer en kunnen ze risico’s beter inschatten.
De verschillende varianten van lef vormen samen het lef-landschap. Welke varianten komen het meest voor?
Bij de diverse varianten staat er elke keer iets anders op het spel. Sociaal lef gaat om je imago en je relatie tot anderen. Bij psychologisch lef draait het om je zelfbeeld en je beeld van de wereld. Met zakelijk lef komt het aan op tijd, geld of andere middelen en is het onzeker of de inzet daarvan zal leiden tot de gehoopte uitkomst. Bij fysiek lef stellen mensen zoals brandweermannen of militairen hun lichaam of gezondheid in de waagschaal. Innovatief lef staat voor buiten de gebaande paden durven treden – anders durven denken en handelen en regels ter discussie stellen. Sociaal lef komt het meest voor; daar heb je mee te maken bij samenwerken, presenteren, feedback geven, onderhandelen en leidinggeven. Bij al deze varianten bepaalt de uitkomst niet of je lef hebt getoond. Dat toon je door een risico aan te gaan. Ga je onderhandelen over jouw salaris, dan toon je lef door die knoop door te hakken en de onzekere uitkomst te accepteren.
Extra lef brengt je veel voordelen. Kunt u de belangrijkste noemen?
Ik zou dit op drie niveaus willen betrekken. Op individueel niveau durf je meer uitdagende doelen te stellen en die ook na te jagen. Je koestert grotere dromen; dit verrijkt jouw leven en dat van anderen omdat je ze inspireert. Op organisatieniveau kan men slagvaardiger omgaan met de huidige, snelle veranderingen en complexe vraagstukken. Extra lef brengt ook voordelen op maatschappelijk en mondiaal niveau. We hebben te maken met klimaatverandering en uitdagingen op het gebied van huisvesting, energie en gezondheidszorg. Wil je deze complexe onderwerpen krachtig kunnen aanpakken, dan vergt het lef om zaken anders in te richten en destructieve gewoonten los te laten. Je moet durven mee te bewegen en te innoveren, bent bereid risico’s te accepteren in plaats van ze kunstmatig te beheersen.
Waarom doen steeds meer organisaties aan lef-ontwikkeling en wat hebben ze daarvoor nodig?
Organisaties hebben te maken met een zeer turbulente wereld en wereldmarkt. Ze lopen tegen uiterst complexe vraagstukken aan. Overleven en kunnen groeien vraagt om innovatieve en wendbare medewerkers die initiatieven en risico’s nemen en in staat zijn soepel met veranderingen mee te bewegen. Organisaties zetten daarom steeds meer in op lef-ontwikkeling. Ze dienen medewerkers daartoe de ruimte te geven tot experimenteren, tot het aangaan van risico’s en het maken van fouten. Managers geven het hierin goede voorbeeld door zichtbaar lef te tonen en ook open te zijn wanneer moedig gedrag tot een tegenvaller leidt – zo is voor iedereen duidelijk dat je fouten mag maken. Natuurlijk is het lastig voor organisaties om risico’s te nemen zonder vooraf de gevolgen te weten. Toch loont het realiseren van een vruchtbaar lef-klimaat zeker de moeite. Bedrijven die daar in slagen functioneren significant beter, zijn productiever en scoren hoger op medewerkerstevredenheid.
Bij het ontwikkelen van lef vind je diverse obstakels op je weg. U hebt een methode ontwikkeld om ze te herkennen en aan te pakken.
Dit is de COURAGE*-methode met zeven stappen. Je hoeft niet alle stappen te doorlopen en evenmin in oplopende volgorde – meestal heb je er maar enkele nodig. Het hangt van af welke stappen bijdragen aan het oplossen van een specifiek vraagstuk dat je hebt, om je lef op dat punt te versterken. Sommige stappen hebben een individuele focus, proberen interne obstakels op te sporen zoals je irrationele angsten en eventuele achterliggende overtuigingen. Andere zijn juist meer gericht op het benutten van kansen in je omgeving die je lef-ontwikkeling kunnen versterken. De eerste vijf stappen focussen op de risk-reward afweging – waar het van nature vaak mis gaat. In de zesde stap weet je hoeveel risico het doel voor jou waard is en ga je aan de slag. Eigenlijk is dit de vuurproef, want je onderdrukt je angsten en komt in actie buiten je comfortzone. Je overbrugt hier de kloof tussen intentie en concreet gedrag. De zevende stap gaat over veerkracht; als je een risico neemt, krijgje mogelijk een tegenvaller te verwerken.Door het verbeteren van copingstijlen kun je daar veerkrachtig mee omgaan en verlies accepteren. En als het wél is gelukt en je hebt je doel bereikt, leer je successen te vieren en succesvol gedrag om te zetten naar nieuwe gewoontes.
Welke stap in de COURAGE-methode vindt u zelf de belangrijkste?
De tweede stap – ontwikkel je netwerk – wil ik graag uitlichten. Het gaat hier om het sociale krachtenveld, het benutten van kansen in je bestaande en toekomstige netwerk. Bij deze stap ervaar je hoe belangrijk het is om een doel te delen met iemand die je deelgenoot maakt van jouw lef-doel. Deze persoon wordt jouw lef-buddy. Stel je bent aan het onderhandelen en wilt over twee maanden iets bereikt hebben. Je buddy voert regelmatig gesprekjes met je, vraagt hoe ver je bent en waar je tegenaan loopt. Onderzoek laat zien dat je door contact met een ‘accountability-partner’ zestig procent meer kans hebt om je doel te bereiken! In deze tweede stap kan je ook je omgang met andere mensen in je sociale netwerk aanpassen. Stel je wilt stoppen met roken, dan kan je er voor kiezen minder om te gaan met mensen die regelmatig een sigaret opsteken. En in plaats daarvan de niet-rokenden in je netwerk vaker te ontmoeten. Het zal je beslist helpen om van het roken af te komen!
Over Peter Spijker
Peter Spijker is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.nl
