Geef ze de ruimte!

(Angelsaksisch) management is de pest voor elke organisatie, fulmineren auteurs als Weggeman en Peters. Managers lopen tegenwoordig hun mensen vooral in de weg, met modellen, cijfers en doelstellingen die elk zelfstandig denkend mens de ruimte ontnemen om zich als professional met specifieke kennis, en daarbij horende eigen verantwoordelijkheden, te gedragen.

Op dat betoog dat - gesteund door ontevreden beroepsgroepen in onderwijs en gezondheidszorg - de vorm begon aan te nemen van een heksenjacht op iedereen die ooit een voet binnen had gezet bij een MBA-opleiding, kwam natuurlijk een reactie. Mirko Noordegraaf van de Erasmus-universiteit vond dat die arme manager er ook vaak niets aan kan doen. Zo hebben managers in het publieke domein nu eenmaal onophoudelijk te maken met slinkende budgetten en almaar langere verlanglijstjes. We moeten dus stoppen die problemen alleen op hun bord te schuiven. En onlangs verscheen een boek van de Delftse bestuurskundige Hans de Bruijn, wiens betoog erop neer komt dat 'management bashing' door professionals net zo simpel is als de 'model talk' van managers. Managers hebben heus meerwaarde, mits ze luisteren naar de werkvloer. In ruil daarvoor mag de werkvloer ook wel eens naar de manager luisteren.

En nu ligt er dus het boek Geef ze de ruimte! van Nyenrode-professor René Tissen dat hij samen schreef met Frank Lekanne Deprez, Rosalie Burgers en Frank Halmans. Je zou zeggen dat ze zich met zo'n titel naadloos aansluiten bij de anti-managers en dat het MBA-volk zich weer op kan maken voor een nieuw pak slaag.

Niets is minder waar. Dit boek is namelijk vooral een poging om de polemiek te ontstijgen en zowel managers als professionals de weg te wijzen naar een nieuw walhalla waarin ze met wederzijds respect en met oog voor elkaars gevoeligheden - naar hartenlust meerwaarde kunnen creëren. De ultieme win-win situatie is waar het deze auteurs om gaat en met minder nemen ze geen genoegen. Het recept heet 'ruimtelijk organiseren' en het beoogt de statische grenzen tussen management en medewerker, functie en verantwoordelijkheid, en uiteindelijk zelfs organisatie en persoon op te heffen. Het gaat over het creëren van nieuwe organisatievormen; de auteurs noemen die 'arrangementen' - door ze te ontwerpen vanuit drie verschillende perspectieven: het kennis-, het mentale en het technologische perspectief. Het idee is dat daardoor strak gedefinieerde meerdimensionale 'ruimtes' ontstaan die impliciet herkenbaar zijn voor de mensen die erin opereren. Met als gevolg dat ze er als het ware van nature beter door gaan functioneren. Er zijn geen vaststaande procedures, maar het is helder wat de bedoeling is, eenieder neemt daarin zijn verantwoordelijkheid en krijgt de ruimte om die naar eigen goeddunken vorm te geven. Voorbeeld: de zogenaamde 'chirurgenstraat' waar bijna routinematig hooggeschoold werk in hoog tempo wordt uitgevoerd, zonder organisatorische ruis van buitenaf.

Kun je met de dergelijke oplossingen de eeuwige menselijke zucht naar macht en conflict weg-ontwerpen en het hypercompetitieve tijdperk voor geopend verklaren? De auteurs denken van wel. Natuurlijk valt dat nog te bezien, maar in de poging alleen al zit de winst.