Managing

De Canadees Henry Mintzberg is al vele jaren een van de meest vooraanstaande denkers over management en organisatieontwikkeling. Diverse van zijn boeken, zoals het onlangs in een Nederlandse vertaling verschenen 'Organisatiestructuren', behoren tot de klassiekers van de managementliteratuur.

Zijn nieuwste boek, 'Managing', heeft het in zich om ook uit te groeien tot klassieker. Mintzberg is niet zozeer iemand die de werkelijkheid probeert te vatten in modellen. Zijn waarde is vooral gelegen in beschrijvingen, analyses en reflecties. Dat geldt ook voor zijn nieuwste boek. De aanleiding voor het schrijven van dit boek was de vraag wat er op het gebied van management is veranderd sinds het eerste boek dat Mintzberg over dit onderwerp schreef, in 1973. Zijn antwoord is ontnuchterend: niet veel.

Als er al iets veranderd is, dan is het Mintzberg zelf, zo schrijft hij. Zijn kennis over het onderwerp is verdiept en zijn inzicht aangescherpt. Maar levert dat ook een goed boek op? Ik beantwoord die vraag positief. In de eerste plaats omdat Mintzberg er in geslaagd is zijn pleidooi voor een herwaardering van management ten opzichte van leiderschap handen en voeten te geven. In zijn ogen is management een handelwijze waarin kunst, wetenschap en vakmanschap samenkomen.

Leiderschap hoort daar bij, maar vooral ook de mensen die worden gemanaged. En door alle aandacht te schenken aan het geïsoleerde begrip leiderschap worden die mensen vaak vergeten, aldus Mintzberg. Managers moeten wel over leiderschapskwaliteiten beschikken, niet zozeer voor de visionaire vergezichten als wel om het beste uit hun medewerkers te halen. Een boeiende en verfrissende gedachte. Zij gaat ook zeker op voor het merendeel van de managementfuncties.

Maar de vraag is of de redenering ook opgaat voor tal van bestuurdersfuncties, waar niet zozeer managementvaardigheden vereist zijn als wel leiderschapsvaardigheden. Ik denk hierbij aan bestuurders van beursgenoteerde ondernemingen of politieke bestuurders bij de overheid.

De tweede reden waarom ik Mintzberg's boek goed vind, is zijn heldere beschrijving van de verschillende functies en rollen van de manager. Deze beschrijving toont aan waarom het vak van manager zo veeleisend en complex is en waarom we zoveel managers hebben die niet aan deze eisen voldoen.

Mintzberg lardeert zijn beschrijving met tal van stellingen die de moeite van het overdenken waard zijn. Zoals de stelling dat het middenmanagement ten opzichte van het topmanagement wordt onderschat. Of zijn stelling dat het voor management niet zozeer uitmaakt in welke sector de organisatie zich bevindt (overheid of markt), maar wel wat voor soort organisatie het is (bureaucratisch of visionair).

De derde reden waarom ik dit boek met plezier heb gelezen is de beschrijving van de dilemma's of breinkrakers waar managers dagelijks mee te maken hebben. Het werk van de manager bestaat uit het slechten van uitdagingen op het gebied van conceptie en theorie, van het omgaan met een overvloed aan tegenstrijdige informatie, van het vinden van een balans tussen control en vertrouwen en van het zorgen voor continuïteit in een tijd van noodzakelijke veranderingen. De grootste uitdaging voor de manager is om te balanceren op het slappe koord van al deze dilemma's. En als je dat allemaal leest, wordt het ook weer begrijpelijk dat er veel managers zijn, die er moeite mee hebben.

De vierde reden waarom ik dit boek aanbeveel is het laatste hoofdstuk, waarin Mintzberg beschrijft wat de kwaliteiten van een succesvol manager zijn. Ook beschrijft hij daarin hoe een organisatie succesvolle managers kan selecteren en ontwikkelen. Het hoofdstuk is een goed hulpmiddel voor managers om zichzelf een spiegel voor te houden wanneer zij na willen gaan waarin zij goed zijn en waarin zij zich kunnen verbeteren.

Is er dan niets veranderd sinds Mintzberg zijn eerste boek schreef over management? Dat zijn, weinig verrassend, de opkomst van informatie- en communicatietechnologie en het gebruik van e-mail. Dit verandert management niet wezenlijk, maar verandert wel de aard en intensiteit. Mintzberg wijst daarbij op twee mogelijke negatieve gevolgen van de nieuwe technologie. Internet maakt management nog meer afhankelijk van informatie, ook van informatie die niet ter zake doet. Management dreigt hijgerig en disfunctioneel te worden als dit instrument niet goed wordt ingezet. E-mail vergroot de mogelijkheden om te communiceren met externe netwerken.

Maar het grote risico is dat intern de communicatie wordt vervangen door oppervlakkigheid en het zenden van boodschappen zonder interesse in de reactie. Interne e-mail dreigt de essentie van communicatie te vergeten: het uitwisselen van boodschappen door woorden.

Als ik een punt van kritiek op dit nieuwste boek van Mintzberg heb, is het de gebrekkige uitwerking van deze mogelijke negatieve gevolgen van de nieuwe technologie. De nogal voor de hand liggende aandachtspunten zijn weinig diepgaand beschreven net zo min als de gevolgen voor de manager. En er zijn nogal wat managers voor wie het goed omgaan met de nieuwe communicatiemogelijkheden een breinkraker is die ze nog niet hebben opgelost.