'Theory U' gaat over duurzaamheid en zet zich af tegen de 'take, make, waste'-industrie. Geen quick wins op korte termijn maar veranderen op basis van een langetermijnperspectief. Alle bestaande theorieën zijn gericht op leren van het verleden. Scharmer legt de basis voor leren van de toekomst.
Wat het boek bijzonder maakt, zijn de persoonlijke verhalen van de auteur. Hij vertelt dat hij als kind op school in de klas de mededeling kreeg dat hij snel naar huis moest gaan; de reden werd hem niet verteld. Toen hij aankwam, zag hij hoe de boerderij in vlammen was opgaan. Op dat moment keek hij terug naar het verleden en dacht hij ook na over zijn toekomst.
De huidige crisis, stelt Scharmer, gaat over onze manier van denken. We ervaren een toenemende druk en een afnemend gevoel van vrijheid. Een belangrijk begrip is 'blind spot'. We doen dingen, maar weten vaak niet waarom. De reden is 'blind', maar deze vormt wel het uitgangspunt van veel veranderideeën en -initiatieven.
We kunnen en mogen daarom niet langer deze oorsprong van onze ideeën negeren. Onder 'presencing' verstaat Scharmer 'handelen gericht op de toekomst wanneer deze zich voordoet'. Dat is ook de centrale vraag van het boek: hoe kunnen we leren van de toekomst als deze zich voordoet?
De U-theorie gaat over leren en afleren. De linkerkant van de U gaat vooral over onze beperkte luister- en spreekvaardigheden. 'Downloading' zal na dit boek (en 'Presence') een ingeburgerd begrip gaan worden. Hieronder verstaat Scharmer dat we bij het luisteren naar anderen patronen uit het verleden erbij halen. We luisteren zogezegd niet goed. Daar begint dus het leren.
Boeiend is Scharmers betoog over de arts-patiënt-relatie. Dat 90% van de patiënten zijn levenshouding niet wenst aan te passen, zegt ook iets over de arts. De arts-patiënt-relatie maakt ook duidelijk dat we niet alleen slecht luisteren naar elkaar maar ook beperkt converseren. We proberen elkaar dagelijks te overtuigen door middel van feiten en argumenten - liefst voorzien met wat dreiging en dwang. Deze patronen spelen zich niet alleen af in ziekenhuizen, maar we zien ze in de hele maatschappij: zowel in de ouder-kind-relatie, in de politiek als ook in de manager-medewerker-relatie.
Scharmer verwijst hier naar zijn collega Edgar Schein. Diens boek 'Procesadvisering' blijft op dit punt een klassieker. 'Theory U', dat ruim 400 bladzijden telt, is niet overal even concreet. In het ene hoofdstuk tref je handvatten aan waar je graag mee aan de gang wilt gaan. Maar daarnaast zijn er ook hoofdstukken aan waarbij je als lezer de vraag stelt: 'Wat kan ik hier mee?'
Scharmer heeft de neiging veel te herhalen, wat de snelheid enigszins uit het boek haalt. Daar staat tegenover dat de geboden inzichten zeer vernieuwend zijn zodat je niet snel denkt: 'ken ik al, heb ik al gelezen'. Al met al is 'Theory U' een zeer vernieuwend en inspirerend boek, waar organisaties en hun adviseurs veel energie uit kunnen putten.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
