Herwaardering van de Rijnlandse principes

Professor Rienk Goodijk, Rijksuniversiteit Groningen, rondde afgelopen zomer (2008) een onderzoek hiernaar af. Heeft het Rijnlandse model inderdaad zijn tijd gehad? Is een stakeholdersmodel nog wel realistisch? Hij publiceerde daarover een overzichtelijk boek van 130 bladzijden onder de titel 'Herwaardering van de Rijnlandse principes'. De titel is meteen de conclusie: het Rijnlandse gedachtegoed heeft een toekomst, maar vraagt herwaardering. De bestaande literatuur hierover vindt hij te abstract, te statisch en met te weinig zelfkritiek. Bovendien biedt deze te weinig weerwoord op de Angelsaksische westenwind. Zijn conclusie: we zijn te ondoordacht geweest in het toelaten van het Angelsaksische model en geven ons bovendien te weinig rekenschap van de essenties en de kracht van het Rijnlandse model. Kortom: er zijn mogelijkheden voor Europese tegenwind! In het boek geeft Goodijk een gedegen analyse met het doel een Europees antwoord te vinden op de vijf belangrijkste kenmerken van de Angelsaksische 'Westenwind': (1) de (korte termijn) shareholder value benadering, (2) de trend richting 'one tier' als enig zaligmakend board model, (3) de 'verticale' leiderschapscultuur en zeggenschapverhoudingen, (4) de (sterk juridische) conflictbenadering en claimcultuur en (5) de instrumentele benadering van human capital. In het boek komen vervolgens aan de orde: wat is goed ondernemingsbestuur, hoe ga je om met een organisatie als samenwerkingsverband, welke weg kies je naar de dialoog, interactie, verantwoording en toezicht. Wat zijn de ontwikkelingen in stakeholdersrelaties en hoe kunnen we het intern overleg vernieuwen als medezeggenschap? Het grappige van het boek is dat het een aantal trends in onze wereld op een rij zet. Goodijk heeft een redenering die hout snijdt en waarmee hij uiteindelijk uitkomt op een Rijnlands antwoord. De doorgewinterde Angelsaks zal echter op basis van de dezelfde trends een Angelsaksisch antwoord bepleiten. Rienk Goodijk is hoogleraar Corporate Governance en Interne Arbeidsverhoudingen. Begrijpelijkerwijs ligt de nadruk op bestuur en overleg en op deze twee punten weet Goodijk overtuigend te scoren. 'Herwaardering van de Rijnlandse principes' is met name geschikt voor managers die werken in grote beursgenoteerde ondernemingen. Door de kredietcrisis is meer dan duidelijk geworden dat goed bestuur, good governance, geen overbodige luxe is. Zelfs presidentskandidaat McCain (no change) stelt dat hebzucht de markten in chaos heeft gestort. In het laatste hoofdstuk worden concrete aanbevelingen gedaan om het Rijnlands perspectief opnieuw naar voren te brengen. Veel Rijnlandse principes worden aangehaald waarbij enige herwaardering plaatsvindt door goede zaken van het Angelsaksische toe te voegen. Hiermee kiest Goodijk voor de en/en-benadering; daarom alleen al is het boek realistisch en zal het veel bruggenbouwers aanspreken die van nature niet van zwart/wit-denken houden. Persoonlijk heb ik wat moeite met de en/en-benadering van Goodijk. De Rijnlandse benadering is namelij een sociaal-economisch perspectief, het Angelsaksische perspectief is een 100% economische benadering van de samenleving. Een en/en-benadering levert per saldo een stakeholdersbenadering op, maar wie dan uiteindelijk het onderspit gaat delven, zal duidelijk zijn. Het Rijnlands model is op zich al een doorgepolderde brug: het is een sociaal-economische visie op mens, organisatie en samenleving. Daar hoeft echt niet nog meer Angelsaksisch water bij de Rijn. Goodijks boek maakt echter perfect duidelijk dat Nederland zeer geschikt is en kan blijven, onder voorwaarden, voor toepassing van het Rijnlandmodel. Een hele geruststelling. Het boek gaat dieper in op essentiële thema's en biedt antwoorden, maar voor 'Rijnlanders in spé' is het toch wel handig dit boek te lezen in combinatie met bijvoorbeeld 'Angelsaksen versus Rijnlanders' om een wat bredere kijk te krijgen op de onderliggende problematiek en zo de antwoorden van Rienk Goodijk te begrijpen.