Joseph Campbell kunnen we zien als de godfather van de mythologische verhalen. Deze hoogleraar in de mythologie bracht alle verhalen en mythes in de wereld terug tot een herkenbaar format waarin de hoofdpersoon, de held, op reis gaat. Hij stapt uit zijn bekende en vertrouwde wereld, gaat in op het verzoek om een opdracht aan te gaan, ondergaat allerlei avonturen, komt in de problemen, overwint die en keert als een held terug naar zijn oude omgeving. Ziehier in een nutshell Campbells fraaie boek teruggebracht op uittreksel niveau. Het is de verdienste van Bouma dat ze de stappen opnieuw onder de loep neemt en ze telkenmale bekijkt vanuit het perspectief waarom verhalen vertellen eigenlijk effectief is. Het antwoord is bekend: feiten onthouden we niet en we smeden die graag om naar verhalen en dat doen we al sinds mensheugenis. Verhalen, zo maakt Bouma ons duidelijk, zijn in staat ons duidelijk te maken dat we altijd op zoek zijn naar iets en dat als de bestemming ons niet bevalt we daar iets aan kunnen doen. Dat is een mooi perspectief om even langer bij stil te staan. Vertaald naar organisaties en medewerkers bieden verhalen niet alleen energie en hoop, ze vragen je tegelijkertijd de verantwoordelijkheid te nemen om iets te doen. Als persoon komen we daarmee in ‘The drivers seat’ te zitten en worden we speler in plaats van toeschouwer.
Een goed verhaal gaat over een betekenisvolle verandering van een persoon, in dit geval de held. Interessant is de vraag waar die verandering dan over gaat. Bouma: ‘Het gaat over waarden, en deugden, over ethiek’.
Wat mij aanspreekt om storytelling te koppelen aan het werk van Campbell is dat het een positieve boodschap uitdraagt. De reis van de held kent een optimistische visie op het leven. Wie een verlangen heeft, heeft een verhaal. Of mensen altijd hun eigen verlangens omzetten tot daden is natuurlijk maar de vraag. De methodiek is natuurlijk geen kant en klaar recept, en al helemaal geen maakbaar plan of een formule. Het gaat om generieke principes die voor een ieder in zijn context anders kunnen gelden. In elke reis geldt dat er drie generieke momenten te onderkennen zijn, namelijk: het begin en de orde, het midden en de chaos en tot slot het einde en de resolutie. Interessant is de verdieping die Bouma aanbrengt door in te gaan op de soorten helden. Zo zijn er tragische helden waarbij de hoofdpersoon vervreemd raakt met zijn realiteit, denk aan Anna Karenina, Macbeth en Don Quichot; of de dramatische en de komische held. Waar de dramatische held leert van zijn fouten, leert de komische held juist niet en de tragische held doorgaans te laat.
Maar wat maakt een verhaal tot een krachtig verhaal? Als kind kennen we reeds het antwoord: als het verhaal ongewoon is en er onalledaagse dingen gebeuren.
Het boek biedt de lezer na elk hoofdstuk enkele vragen aan die de lezer kunnen aanzetten tot handelen en zijn eigen verhaal te gaan schrijven. Dit gedeelte is niet zo heel goed uitgewerkt en komt er wat bekaaid af want meer dan de vragen. Maar dat is dan ook het enige minpuntje van dit zeer goed leesbare boek.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
