Een compleet nieuw brein

Daniel Pink stelt dat de linkerhersenhelft (het rationele en de logica) ons rijk heeft gemaakt en gebracht heeft tot waar we nu zijn, maar dat het nu tijd wordt om over te gaan op de rechterkant van onze hersenen. Het rechterbrein, waarbij creativiteit en empathie belangrijke begrippen zijn, zou ons nu veel meer kunnen brengen. We moeten daarom over op een 'compleet nieuw brein'. Van de lopendebandarbeider heeft de mens zich ontwikkeld via kenniswerker naar de creatieveling en de empathicus.

Door het outsourcen van veel werk naar Azië en lage lonenlanden ontstaat er bij veel mensen in dit conceptuele tijdperk in Europa angst voor baanverlies. Die angst kan het best worden weggenomen, aldus de auteur, door toegevoegde waarde te leveren met behulp van de rechterhersenhelft. Ter controle kan een medewerker (of zijn organisatie) zich de volgende vragen stellen: kan iemand in het buitenland het goedkoper? Kan een computer het sneller? Is er in een tijdperk van overvloed vraag naar wat ik te bieden heb?

Wanneer de eerste twee vragen met 'Ja' worden beantwoord en de laatste met 'Nee', is het natuurlijk flink mis. Toch zullen organisaties om de zoveel tijd het lef moeten hebben om die vragen te stellen. En ook de medewerker zal daarin zijn verantwoordelijkheid moeten nemen.

De kern van het boek wordt gevormd door de zes zintuigen (aspecten) die tot concretisering moeten leiden van 'werken met je rechterbrein'. Het eerste zintuig is 'design'. Pink plaatst daar direct de traditionele linkerhersenhelft-'functie' tegenover. Maar we kopen nu vooral design, dus denk na over de vormgeving.

Een aardige anekdote in dit verband is dat Pink stelt dat Al Gore destijds geen president is geworden vanwege een slecht design-stembiljet (een hoop mensen vulden het formulier verkeerd in, waarna er veel heisa ontstond over de vraag of de stemming wel geldig was)! Zijn tweede zintuig noemt Pink 'verhaal', de tegenhanger is van het 'argument'.

Pink stelt dat we 'verhalen' mijden en dat mensen op zoek zijn naar feiten, maar dat dit een misvatting is. Ikzelf deel deze opvatting niet en constateer juist dat mensen zich laten leiden door verhalen. Emoties (in verhalen) overrulen mijns inziens altijd de ratio (de feiten).

Bij het derde zintuig 'symfonie', de tegenhanger van 'focus', herkent de lezer het gedachtegoed van Peter Senge, één van de grote inspirators van het concept van 'de lerende organisatie'. Onder symfonie verstaat Pink dat je niet naar alle muziekinstrumenten apart luistert, maar het grotere geheel beluistert. Dit holistische denken, of 'systeemdenken' is een typische rechterhersenhelft-activiteit.

Het vierde zintuig is een begrip dat iedereen kent: 'empathie'. Dit is de vaardigheid om je te verplaatsen in een ander zonder diens zorgen over te nemen. Pink zelf zegt het heel mooi: 'Menselijke emoties worden zelden in woorden vervat. Woorden zijn de modus van de rationele geest, zo is de modus van emoties het non-verbale.'

'Spel' is het vijfde zintuig. De linkerhersenhelft-tegenhanger daarvan is 'ernst'. We mogen dus ook plezier hebben in het werk, lachen is weer toegestaan. Wanneer we ergens geen plezier in hebben, zijn we zelden succesvol.

En het zesde en laatste zintuig is 'zingeving'. Hierbij gaat het om begrippen als 'geluk' en 'spiritualiteit'. Nu psycholoog Martin Seligman heeft aangetoond dat geluk niet alleen tot een hoger inkomen leidt, maar ook tot een hogere productiviteit, is zingeving - met als tegenhanger 'accumulatie' - opnieuw in de belangstelling komen te staan.

'Een compleet nieuw brein' is prettig leesbaar en soms ook humoristisch geschreven. Het heeft bovendien nog een leuke uitsmijter in petto: elke hoofdstuk eindigt met een aantal wetenswaardigheden (portfolio) die u kunt aanzetten om inspiratie op te doen over het betreffende zintuig. Weliswaar zijn het Amerikaanse voorbeelden, maar met enige fantasie zijn die te vertalen naar Nederlandse voorbeelden. Een aanrader dus, dat 'compleet nieuwe brein'.