Martin Pikaart is onafhankelijk pensioenstrateeg en medeoprichter van AVV, het Alternatief voor Vakbond. Dat alternatief is volgens Pikaart hard nodig, want vakbonden komen alleen op voor de belangen van de vergrijsde achterban. Die wil volgens Pikaart maar één ding: zo snel mogelijk stoppen met werken met zoveel mogelijk pensioen. Aan de jongere generaties hebben ze geen boodschap, maar die blijven wel met de gebakken peren zitten. Als zij met pensioen gaan, is er niet veel meer over van het zo geroemde Nederlandse pensioenstelsel.
Pikaart schreef in 2011, in het hart van de financiële en economische crisis, het boek De pensioenmythe. Met op de cover de zure constatering dat de oude slogan ‘je werkt één dag in de week voor je pensioen‘ al lang niet meer opgaat. Die slogan kan volgens de auteur beter vervangen worden door ‘je werkt twéé dagen in de week….voor iemand anders zijn pensioen’!
Pensioenstelsel staat op instorten
De auteur beschrijft in de Pensioenmythe hoe het Nederlandse pensioenstelsel in elkaar zit en waarom het op instorten staat. De huidige generatie babyboomers heeft geluk. Ze kunnen al jaren gebruik maken van goudgerande VUT-regelingen (die door jongere generaties betaald worden) en krijgen een uitstekend pensioen. Terwijl ze daarvoor onvoldoende betaald hebben. Met als gevolg dat jongere generaties betalen voor de pensioenen van de babyboomers van nu. Ze zullen het later zelf met een veel kariger pensioen moeten doen, als het er al is.
Pensioenpartijen kijken naar korte termijn en eigen belang
Interessant is ook om te lezen hoe de Nederlandse polder op pensioengebied bestuurlijk in elkaar zit. Met een complex netwerk van belangenpartijen van werkgevers, werknemers (vakbonden), overheidsinstellingen en pensioenfondsen. Partijen die vooral het korte termijn- en eigenbelang voorop lijken te stellen.
Pensioenproblemen
Het pensioenstelsel staat op instorten door decennialang gerommel op tal van fronten, zo lezen we in het boek. De auteur schat dat het ergens rond 2030 zo ver is, dan is de pensioenkas leeg. De belangrijkste oorzaken op een rij en deels in eigen woorden weergegeven:
- De meeste pensioenfondsen hebben lange tijd (periode 1979-2006) niet de kostprijs dekkende premie gevraagd (soms maar de helft of nog minder). Vooral ook omdat alle betrokkenen uit de Nederlandse polder, uit economische overwegingen graag de loonkosten wilden drukken en dan helpt het als de pensioenpremies laag worden gehouden.
- De meeste pensioenfondsen heffen geen premie voor de indexatie maar hebben wel de ambitie om te indexeren (dus ze heffen 30% tot 60% te weinig premie). Maar ze communiceren dit niet naar hun leden, die gaan uit van indexatie en eisen dat ook (het bestaansrecht van de 50-plus partij).
- De pensioenfondsen hebben de stijging van de levensverwachting onderschat (bijkomende kosten bedragen circa 20% sinds de jaren vijftig). Mensen leven langer en krijgen dus langer pensioen, alleen is voor die ‘verlenging’ door deze langer levende senioren geen pensioenpremie betaald. Dat geld komt uit de pensioenpremies die nu door de jongere generaties worden betaald (waardoor ze zelf minder pensioen opbouwen). Pensioenfondsen worden steeds kwetsbaarder door de ontgroening en vergrijzing. Steeds minder werkenden betalen voor steeds meer gepensioneerden.
- De pensioenfondsen werken in hun herstelplannen (nodig om de gewenste dekkingsgraden te halen) met weinig realistische c.q. zeer risicovolle rendement-, inflatie- en indexatiecijfers om de rekensommen maar kloppend te krijgen. Toezichthouders sputteren maar beperkt tegen. Het gevolg is dat er teveel pensioengeld uitgekeerd blijft worden, in verhouding tot wat er betaald is en wat er binnenkomt. Pensioenfondsen worden financieel uitgehold. De problemen worden niet aangepakt, maar vooruit geschoven en op het bord gelegd van de 50-minners.
- Pensioenfondsen en hun besturen hebben te weinig kennis van zaken en hebben te weinig aandacht voor risicobeheer en de uitvoering van het beleggingsbeleid. Dat wordt door de jaren heen door meerdere commissies en onderzoeksrapporten aan de orde gesteld, maar er vinden nauwelijks verbeteringen plaats (de pensioenlobby is sterk en houdt de status quo in stand). Dit gebrek aan kwaliteit heeft de afgelopen decennia vele miljarden gekost.
- Om de boel kloppend te krijgen moeten bij de huidige en komende gepensioneerden (de babyboomgeneratie), de pensioenuitkeringen omlaag, de pensioenpremies omhoog en kan er vele jaren niet geïndexeerd worden. Wie gaat die boodschap vertellen aan de babyboomers die altijd zijn uitgegaan van een waardevast pensioen? Blijkbaar niemand waardoor de problemen eendrachtig naar de toekomst worden verschoven.
Geloofwaardig betoog
Ik ben geen pensioendeskundige. Toch komt het verhaal van de auteur geloofwaardig over. Met name door de duidelijke uitleg, de feitelijke onderbouwing met argumenten en cijfers, de vele bronnen waarnaar verwezen wordt en de vele pensioeninsiders die in het boek letterlijk geciteerd worden.
De conclusie van de auteur is duidelijk: het huidige pensioenstelsel is niet duurzaam en is niet zo goed en niet zo solidair als vele misschien denken. Een boodschap waarmee ‘klokkenluider’ Pikaart weinig vrienden heeft gemaakt in de pensioensector, zo lijkt het.
Spannend, vlot en begrijpelijk
De Pensioenmythe biedt spannende kost en is vlot en begrijpelijk geschreven. De Pensioenmythe is een aanrader voor iedereen die meer wil weten over het Nederlandse pensioenstelsel, de pensioendiscussies die dagelijks in de media staan en zich afvraagt of er voor hem of haar over twintig jaar nog wel een pensioen is weggelegd.
Ik zou er niet te veel op rekenen.
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.
