De koers in de samenleving is in korte tijd verlegd van lineair, gestructureerd, gecontroleerd, centraal en hiërarchisch naar dynamisch, organisch, decentraal, transparant en chaotisch: het netwerkmodel. Organisaties stuurden de buitenwereld voorheen vanuit het industriële model van maakbaarheid en beheersbaarheid, maar nu moeten zij de buitenwereld juist volgen. Nu moeten zij de controle durven loslaten en hun macht kunnen afstaan.
'De slimme organisatie' gaat in essentie dan ook over zelfsturing, transparantie en verbondenheid. Het aantal interacties tussen mensen neemt exponentieel toe, vooral door internet en de sociale media. De samenhang groeit daardoor en alles wordt ingewikkelder, er is dus steeds meer complexiteit. Extra procedures, meer sturing en strakker organiseren bieden dan geen soelaas. Complexiteit gaat gepaard met onvoorspelbaarheid en onzekerheid. Organisaties en professionals moeten hier slimmer mee om leren gaan.
Daar is echter geen lineair stappenplan voor. In plaats daarvan stap je met elkaar in een proces van proberen, evalueren, bijstellen, leren of stoppen. En dat op meerdere fronten tegelijk en in een moordend tempo.
Menno Lanting beschrijft welke invloed technologie op organisaties heeft en hoe zij hen kan helpen slimmer te worden. Hij werkt daarvoor zeven thema's uit in de rest van zijn boek. Een slimme organisatie weet dat haar activiteiten een bijdrage leveren aan collectieve kennisontwikkeling. Niet de techniek maakt organisaties slim, maar juist cultuur, organisatie en leiderschap. Slimme organisaties slechten de muren tussen binnen- en buitenwereld en zij verbinden zich met relevante netwerken.
Ook de traditionele hiërarchie, ingegeven door opleiding, senioriteit en ervaring moet plaats maken voor kennisleiders die actief en positief bijdragen aan de gezamenlijke kennisontwikkeling. Slimme organisaties zetten sociale media in waarmee medewerkers op ieder moment de effecten van hun handelen kunnen evalueren. Ook gaan zij op zoek naar een nieuwe organisatievorm: een kleine vaste kern met een wisselend netwerk van zelfstandige professionals daaromheen.
Slimme organisaties gaan op zoek naar wegen om het maximale potentieel van hun medewerkers op een opwindende manier aan te spreken. En zij denken na over hoe robots en computers manuele taken uit handen kunnen nemen en ook denkwerk voor organisaties kunnen verrichten.
'De slimme organisatie' is in dezelfde vlotte stijl geschreven als zijn twee voorgangers. Lanting doorspekt zijn betoog met veel sprekende voorbeelden. Door de vaart van het boek dreigt de lezer de rode draad wel eens uit het oog te verliezen. Gelukkig heeft de auteur ieder hoofdstuk voorzien van een puntsgewijze samenvatting die de lezer die draad weer in handen geeft.
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.