In 'Doen!' presenteert Ben Tiggelaar de Basic Change Method. Deze methode is gebaseerd op psychologische inzichten en gaat uit van de gedachte dat veranderen het realiseren van nieuw (gewoonte)gedrag is. Veranderingen vinden plaats door bewust drie fasen te doorlopen: 1. get real ('wees eerlijk'), 2. make plans ('maak plannen') en 3. take action ('kom in actie'). Deze fasen worden in een helder schema gepresenteerd en overzichtelijk uitgewerkt.
De vijf delen van het boek volgen de indeling van de Basic Change Method. Het volgen van deze 'Basic Change Method' is geen kleinigheid. Als je echt werk wilt maken van veranderen, dan is hard werken de weg die tot succes leidt. Het boek biedt daarbij tal van ondersteunende vragen en opdrachten. Veel boeken over veranderkunde gaan over strategie en over cultuur en structuur van organisaties.
Voor Tiggelaar zijn veranderingen pas echt doorgevoerd als ze ook waarneembaar zijn in ons gedrag. Veranderingen zijn gedragsveranderingen. Nu weet ik niet of de lezer van deze recensie wel eens heeft geprobeerd om af te vallen of te stoppen met roken, maar bij ingrijpende veranderingen kunnen intenties ('Ik wil afvallen!') en de stimuli uit de omgeving ('Dat heerlijke kroketje') elkaar wel eens lelijk in de weg zitten. Wetenschappelijk geformuleerd: de cognitieve psychologie stelt dat ons gedrag wordt gestuurd door intenties, maar volgens de behavioristen zijn het meer de prikkels vanuit onze omgeving die veranderingen in gang zetten.
Tiggelaar combineert beide opvattingen: natuurlijk moet je willen veranderen, maar als je er niet voor zorgt dat je omgeving ondersteunende prikkels uitzendt, bloeden je initiatieven waarschijnlijk op den duur doodt. Ieder kent het effect van een goede cursus, de enthousiaste presentatie en de dodelijke reactie op maandag: 'Kan je even gewoon doen!' Wie succesvol veranderingen wil doorvoeren, komt er dus niet met goede wil. Je zult eerst de valkuilen in kaart moeten brengen en die op een goede manier moeten managen. Het hart van het boek zijn de delen 2 t/m 4. In die delen - elk onderverdeeld in vijf hoofdstukken - wordt de Basic Change Method uitgewerkt. Het lijkt allemaal tamelijk rationeel, maar Tiggelaar benadrukt het samengaan van verstand en gevoel. Door de stijl van schrijven en de talloze voorbeelden - ook uit Tiggelaars eigen gezin - is het een praktisch en zeer lezenswaardig boek geworden. Maar pas op: achter de snelle teksten en leuke anekdotes gaat een grondige literatuurstudie schuil.
Get real
In dit deel gaat Tiggelaar dieper in op het bepalen van je intenties. Welke toekomstige resultaten zijn echt van belang? Ben je in staat deze nauwkeurig te vertalen naar enkele veranderingen in het gewoontegedrag in het hier en nu? De slechtst denkbare start van een verandering zijn vage voornemens. Er liggen trouwens meer gevaren op de loer. Wat te denken van zelfbedrog bijvoorbeeld! Echt willen veranderen betekent ook steun zoeken in je omgeving. Iemand die je echt vertrouwt en die je open en eerlijk zegt waar het op staat.
Make plans
Was de veranderaar in 'Get real' vooral een schrijver, in 'Make plans' verandert zijn rol in die van acteur. Want we moeten de kracht van onze intenties niet overschatten. Ze zijn noodzakelijk, maar er is meer nodig om te veranderen. Je hebt een plan nodig, zegt Tiggelaar, een beknopt stappenplan met een warming-up, een start, tussenstappen en een vervolg. Je moet je voorbereiden op moeilijke situaties die zich zeker zullen voordoen; je moet maatregelen nemen en je trainen. Zo zullen bijvoorbeeld onze oude gewoontes ons in de weg zitten.
Tiggelaar biedt drie krachtige technieken om de beproevingen te doorstaan: geheugensteuntjes, beloning en countergedrag (= ondersteunend gedrag). Take action Uiteindelijk gaat het om deze fase: je kunt nog zulke mooie intenties verwoorden en een fantastisch plan maken, maar uiteindelijk moet je het wel gewoon gaan doen!
In de Take Action fase gaat het om het vasthouden aan je plannen en je veranderproblemen onderweg oplossen. Gedragsmeting is daarbij van groot belang. Tiggelaar beveelt ons aan om 's morgens te noteren of je de gedragsvoornemens van gisteren werkelijk hebt gerealiseerd ('Heb je echt die vijf kilometer gerend?' 'Ben je werkelijk op de fiets naar je werk gegaan?'). Een bewerkelijke zaak maar echt noodzakelijk en een goed recept om jezelf niet voor de gek te houden. En vooral: vergeet jezelf niet te belonen! Het boek van Tiggelaar bevat veel waarheden die we allemaal wel kennen. Bijvoorbeeld D.E.R.K. Ik had er nooit van gehoord, maar het is: Doe Eerst Rot Klussen. Een goed advies want dan eindigt je dag met de leukste klus!
Ik heb het boek van Tiggelaar met erg veel genoegen gelezen. Je ontkomt bij de treffende voorbeelden van de schrijver niet aan de vraag: Hoe is dat nu bij mij? En dan is er veel te leren en te verbeteren. Inderdaad, praktische inzichten voor verandering en groei. Maar vooral ook: hard werken.
