Judith Mair, die in Duitsland een eigen communicatiebureau runt, presenteert haar boek als een 'diagnose van de hedendaagse commerciële organisatie'. Dat is tenminste een helder referentiekader, dacht ik en vol belangstelling begon ik aan haar betoog.
Ook al, of eerlijk gezegd: vooral, omdat de tekst op de achterflap het nodige vuurwerk beloofde: de auteur zou 'op een provocerende manier' duidelijk maken waarom presteren, discipline, heldere regels en verplichte omgangsvormen belangrijk zijn voor alle ondernemers en hun medewerkers. Ik ben het daar namelijk behoorlijk mee eens; bovendien hou ik wel van wat provocatie.
Maar al snel bekroop mij een unheimlich gevoel van vervreemding, want Mairs commerciële organisatie lijkt nauwelijks op de commerciële organisaties die ik ken. Natuurlijk, bepaalde aspecten komen bekend voor, maar daar blijft het toch echt bij. En geloof me: ik kom op heel wat plaatsen. Hoe ziet 'de hedendaagse commerciële organisatie' er dan uit?
Ik noem enkele opvallende kenmerken: - Een normale werkdag bestaat niet meer; de eisen die aan medewerkers worden gesteld, zijn eindeloos - herkenbaar. - Voortdurend wordt over alles onderhandeld - niet over alles, wel over te veel. - Teamwork geldt als het hoogste ideaal, maar van samenwerking is geen sprake. Het 'gelijkberechtigde samenzijn' is een ideale voedingsbodem voor 'schaduwhiërarchieën, onderlinge concurrentie en subtiele machtsspelletjes' - nou, nou. - Teamwork komt in de praktijk neer op 'geheel naar eigen inzicht en motivatie bezig zijn' - Sie wiedersprechen sich, Frau Mair. U schrijft immers dat het eindresultaat ook in 'de hedendaagse commerciële organisatie' wel degelijk telt! - Geïnspireerd door het principe 'motiveren, niet leiden' verlagen werkgevers zich tot 'het bedenkelijke niveau van verwen- en beloningsentertainer' - ??? - Overal wordt plezier in het werk geëist (Mair schrijft letterlijk: 'Als we al moeten werken, dan moet het wel leuk blijven') - idem. - Medewerkers moeten werk en privé zoveel mogelijk met elkaar integreren. Wee diegene die beide terreinen het liefst gescheiden houdt. Excommunicatie is zijn deel - zie hiervoor. Zodra je beseft dat deze auteur meent wat zij schrijft, wil je natuurlijk maar wat graag weten hoe het er dan in haar eigen bedrijf aan toe gaat. Is deze mevrouw van het type practise what you preache? Dat lijkt er wel op, want medewerkers van Büro Mair krijgen bij hun aantreden een boekje met plichten en regels. Dit boekje waarschuwt hen ervoor dat zij niet te veel plezier in hun werk moeten verwachten en geen overdreven voorstellingen van hun baan moeten hebben.
Bij Büro Mair regeert 'de banale routine van de alledaagse werkdag'. Met een aantal van de Mair-huisregels, die de leidraad van haar betoog vormen, is niks mis. Je werkt bijvoorbeeld alleen op doordeweekse dagen, van 9.00 tot 17.30 uur; je neemt dus geen werk mee naar huis. Je houdt je werkplek schoon. Bellen en e-mailen voor persoonlijke doeleinden doe je alleen in de pauzes. Leidinggevenden hebben het laatste woord. Maar wat te denken van de volgende: - Leidinggevenden en collega's spreek je onder kantoortijd met 'u' en met hun achternaam aan. - Iedereen bemoeit zich met zijn eigen zaken. - Als je over de zaak praat, heb je het niet over 'wij' maar over 'de zaak'. - Over privé-aangelegenheden praat je onder het werk liefst helemaal niet en anders maximaal vijf minuten. - Modewoorden als 'deadlines', meetings' en 'brainstorm' zijn verboden. Bij Büro Mair hebben ze zelfs een officiële lijst met verboden woorden. - De 'top' bepaalt wie wat doet; de medewerkers hebben zich daar maar naar te richten. - Je houdt je aan deze regels, anders heeft dat consequenties. Onder de vele prijzen die jaarlijks in de communicatiebranche worden uitgereikt, is er ook een voor arbeidsmarktcommunicatie. Mocht Judith Mair haar boekje hiervoor insturen, dan wordt zij zeker genomineerd voor de duidelijkheids-award. Wervend is haar betoog echter nauwelijks. Toch is 'Het is mooi geweest' in korte tijd een bestseller geworden en dat mag best opmerkelijk heten. Want lekker leesbaar is het boek evenmin. Er is geen duidelijke plot; Mair heeft gewoon haar bezwaren tegen 'de hedendaagse commerciële organisatie' op papier gezet, in een thematische ordening, maar als je halverwege bent, heb je weinig nieuws meer te verwachten. Bovendien mis ik een vleugje ironie. Het succes zit 'm echter vooral in haar rücksichtslose afrekening met moderne management-trends als empowerment, zelfontplooiing, counselling en emotionele intelligentie. Werk moet weer maat en vorm krijgen, schrijft zij, en leidinggevenden moeten weer leiding geven. Dat wil zeggen: de vereiste voorwaarden voor het werk aanreiken door duidelijke eisen te stellen, vaste afspraken te maken en aanwijzingen te geven. 'Het is namelijk ons goed (contractueel overeengekomen) recht om van medewerkers te eisen dat zij hun prestatievermogen en kennis volledig ter beschikking stellen van de onderneming.' Vooral dat laatste zal veel managers als muziek in de oren klinken. Helaas is het in Nederland nog steeds not done dat overal rond te bazuinen en daarom is het zo fijn dat Judith Mair met haar boek de publieke opinie wat bewerkt. Niet dat we met z'n allen terug willen naar achterhaalde sturingsinstrumenten en structuren, maar over één ding zijn we het toch wel eens: het is mooi geweest; we gaan weer aan het werk!
Over Bert Peene
Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.
