Het spiegelende brein

Spiegelneuronen? Neuronen zijn hersencellen, cellen met uitlopers om signalen te ontvangen en prikkels te sturen. In onze hersenen zitten zo'n honderdmiljard neuronen! Het bijzondere clubje hersencellen van Marco Iacoboni is een wetenschappelijk nog jonge ontdekking en geeft inzicht in inlevingsvermogen en imitatiegedrag. Soms beschrijft Iacoboni zelfs een verondersteld resultaat, terwijl het uiteindelijke resultaat nog op zich laat wachten. Spiegelneuronen spiegelen de activiteit van andere mensen in ons eigen brein. Hun locatie in ons brein wordt ook actief wanneer we zelf die activiteit uitvoeren. Spiegelneuronen stellen ons in staat om letterlijk te voelen wat andere mensen beweegt. Spiegelneuronen zorgen ervoor dat wij mentaal en emotioneel met elkaar zijn verbonden. Spiegelneuronen vuren (zijn actief) wanneer je tegen een bal trapt, maar ook wanneer je een bal getrapt ziet of hoort worden of wanneer je het woordje 'trapt' zegt of hoort. Bepaalde spiegelneuronen vuren wanneer je de bal hard tegen je aan krijgt, maar dezelfde spiegelneuronen vuren ook wanneer je ziet dat iemand een bal hard tegen zich aankrijgt. Zien we iemand geestelijk of lichamelijk lijden, dan helpen spiegelneuronen zo de gelaatsuitdrukking van de ander te lezen, waardoor we in feite dezelfde pijn ervaren. Niet alleen helpen onze spiegelneuronen de handelingen van andere mensen te herkennen, ze helpen ons ook de diepste beweegredenen achter die handelingen te herkennen en begrijpen. 'Het spiegelende brein' is een aaneenschakeling van onderzoeken en experimenten, maar desondanks blijft het boek goed leesbaar. De toepassingen voor de manager en marketeer vinden we uiteindelijk in de laatste hoofdstukken van het boek; Iacoboni wijdt ons eerst in de wondere wereld van de spiegelneuronen. De eerste hoofdstukken staan in het teken van imitatie. Er bestaat een test waaruit blijkt dat een baby van 41 minuten oud al een eerste gebaar imiteert! Imiteren blijven we ons het leven doen, of zoals Eric Hoffer zegt: 'Wanneer mensen mogen doen wat ze willen, doen ze meestal andere mensen na.' Het continu imiteren leidt tot sociale gewoonten die van generatie op generatie worden overgedragen. Ze verworden tot culturen. Imitatie is dus een enorme kracht, waarvan we ons bewust moeten zijn wanneer we overgaan tot bijvoorbeeld cultuurinterventies in organisaties. We wisten al dat non-verbale communicatie vele malen effectiever is dan verbale, maar Iacoboni onderbouwt dit met wetenschappelijke testen en verklaart de rol van spiegelneuronen en imitatiegedrag ten aanzien van (non-verbale) communicatie. Na de rol van spiegelneuronen op onze taal, volgen nog een reeks andere thema's: moederschap, het Zelf, tienerhersenen, geweld, verslaving en dergelijke. Ook het ontbreken van spiegelneuronen, zoals bij autisten, komt aan bod. De laatste hoofdstukken gaan over neuro-ethiek, neuromarketing en neuropolitiek. Pas op, het zijn vooral hypotheses en veel testresultaten moeten nog worden opgeleverd. Maar op basis van de voorgaande hoofdstukken is de gedachtegang van Iacoboni hierin goed te volgen. Interessant is zijn afrekening met focusgroepen: 'Als één dominante deelnemer aan een focusgroep nadrukkelijk zijn mening ventileert, krijgen anderen de neiging die persoon te volgen.' Hun spiegelneuronen zetten aan tot imitatie. Maar het probleem van marketeers is groter. Het vermogen van de mens om ervaringen en besluitvormingsprocessen onder woorden te brengen is beperkt. 'Dissociatie', zoals Iacoboni dit noemt, is er in meerdere vormen. In dit kader is translationele dissociatie het meest relevant: informatie gaat verloren wanneer we onze ervaring of het besluitvormingsproces onder woorden proberen te brengen. Je zegt dus iets anders dan je in werkelijkheid hebt ervaren. Om achter de 'waarheid' te komen, moeten we het laboratorium in. Neuromarketing is geen verfijnde vorm van manipulatie, maar laten consumenten en marketeers zien wat mensen echt willen. Ze maakt consumenten juist beter bewust van hun eigen diepere motieven, motieven die ze niet expliciet onder woorden kunnen brengen. Onderzoek van Iacoboni wijst uit dat reclamefilmpjes met handelende mensen onze aandacht trekken en het meest effect (kunnen) hebben. Spiegelneuronen activeren ons gevoel van verbondenheid met andere mensen. Iacoboni bespreekt uitgebreid aan de beroemde Pepsi - Coca-Cola-experimenten, maar ook zijn eigen interessante onderzoek naar het effect van reclame tijdens de Amerikaanse Superbowl. 'Het spiegelende brein' is (evenals 'Ben ik dat?' van Mark Mieras) een must voor iedere manager en marketeer. U gaat op een andere wijze naar de werkelijkheid van uw werk en uw vakgebied kijken. En naar uw eigen handelen als professional. In hoeverre worden wij beïnvloed door anderen en imiteren we wanneer we een situatie analyseren en besluiten nemen? Wanneer we meer snappen van de menselijke 'kronkels', hoe kunnen we deze wetenschap op een positieve manier aanwenden ten aanzien van beïnvloeding van onze medewerkers, veranderingsprocessen of onze (potentiële) klanten in hun besluitvormingsprocessen? Verwacht van mij nog even geen pasklare antwoorden. Daarvoor moet deze boeiende materie nog even bezinken.