Beoordelen: functioneert dat?

De schrijver van het voorwoord, Peter Block (die velen vooral kennen als de auteur van 'Feilloos Adviseren'), raakt direct de essentie. Beoordelen past in zijn visie bij traditionele, patriarchale organisaties. De manager is normaliter degene die het gesprek plant, leidt en vastlegt. Daarmee neemt hij in zekere zin ook de verantwoordelijkheid voor de individuele ontwikkeling van medewerkers...en dat werkt niet. Mensen kun je niet tot ontwikkeling brengen, dat doen ze zelf (vrij naar D. McGregor). Dit sluit goed aan bij de idee dat we nu eens echt inhoud moeten gaan geven aan het beginsel 'vertrekken vanuit mensen' zoals ik dat in mijn adviespraktijk hanteer. De auteurs putten vooral uit hun Amerikaanse adviespraktijk. Sommige zaken zullen in de Nederlandse arbeidsverhoudingen wat genuanceerder liggen. De kern van het boek is echter probleemloos ook naar de gemiddelde Nederlandse HR-praktijk te vertalen. Kritiek op beoordeling is dat het bij individuele medewerkers doorgaans meer frustratie dan motivatie oplevert. Medewerkers worden door beoordelingsgesprekken geremd in het tonen van hun wil en vermogen om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Dit staat haaks op moderne opvattingen over Human Resources Management. Veel ondernemingen hebben hun evaluatie-instrumenten al verbeterd door te werken met meer specifieke functiegerichte criteria en competenties of door te werken met meer beoordelaars (360 graden feedback). De auteurs geven toe dat het verbeteringen zijn maar vragen zich af of het niet gewoon zonder systemen of instrumenten kan. Ze beargumenteren dat werkelijke vooruitgang moet worden gezocht in andere directe en voor medewerkers pijnloze vormen van feedback. Het concept 'coachend leidinggeven' spreekt hen daarbij bijzonder aan. Coens en Jenkins brengen terecht te berde dat werkelijke verbetering vooral ook een kwestie is van goed naar je processen kijken. Ze pleiten er dus voor om naar de organisatorische voorwaarden te kijken; beschikt men over de juiste informatie? Is er sprake van voldoende 'ruimte'? Diverse gerelateerde HR-onderwerpen als dossieropbouw en beloning komen aan de orde. Een aantal mythes en algemeen geaccepteerde HR-veronderstellingen worden ontkracht door theoretische onderbouwingen en praktijkverhalen. Wanneer eenmaal wordt ingezien dat het huidige beoordelen niet meer voldoet, moet men er voor waken niet direct een ander instrument te omarmen. Beter is het volgens de auteurs te starten met een echt blanco blad. Een benadering die mij bijzonder aanspreekt.