In 'Beroepstrots' beschrijven verschillende prominente auteurs (o.a. William Edwards Deming en Richard Sennett) de huidige en toekomstige situatie van professionals. Thijs Jansen, Gabriël van den Brink en Jos Kole hebben in samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken en de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur een kritische bundel samengesteld. De (semi)wetenschappelijke artikelen worden afgewisseld met korte verhalen van professionals uit de praktijk en dat brengt de soms zware kost weer in een goede balans. De verhalen van wijkagent Beuvink of de mbo-docent Van de Merwe lezen makkelijk weg en laten zien hoe de theorie in de praktijk uitgevoerd wordt. De auteurs geven aan dat de term 'professional' de laatste jaren is uitgebreid van notaris, arts en advocaat richting politieagent en verpleegkundigen. De term past volgens hen bij beroepen in de (semi)publieke sector en staat voor onverzettelijkheid en autonomie. De status van professionals is de laatste jaren veel lager geworden en de professionals voelen zich miskend door gebrek aan waardering. Dat heeft weer effect op de kwaliteit. Het belangrijkste inzicht van de verschillende auteurs is namelijk dat als professionals trots kunnen zijn op hun werk het de kwaliteit van het werk en de organisatie ten goede komt. De overheid heeft zich de laatste jaren te veel met de professionals bemoeid en hiervoor wetten en regels opgesteld. Dit is later overgedragen aan het management die op zijn beurt een uitgebreid controlesysteem heeft doorgevoerd. Door het toezicht van overheid en management is de handelingsruimte van de professionals kleiner geworden en daarmee voelt de professional zich onderdrukt en miskend. Hoewel in de praktijk blijkt dat beroepstrots er nauwelijks nog is, spelen de auteurs de bal keihard terug naar de professionals en geven aan dat dit komt doordat deze zich niet als professional gedragen. Professionals zijn geen eigenaar of ondernemer meer, maar werknemer die druk doende is met risicomijdend gedrag, het aantal vakantiedagen of de hoogte van hun salaris. Het geklaag over toenemende administratie is een schijnargument; in hun werk hadden ze altijd al te maken met administratieve handelingen, daar zit het probleem niet. Het probleem zit in het feit dat systemen niet gebruiksvriendelijk zijn of dat er administratie gedaan moet worden voor organisatorische doelen en vaststelling van output. De vraag is of kwantitatieve output iets zegt over de kwaliteit. De auteurs benadrukken dat de professionals moeten stoppen met het klagen over de druk van de overheid en managers, ze moeten het heft in eigen handen nemen. Opkomen voor hun eigen werk en aangeven wat ze willen. Als professionals zich niet uiten, krijgen ze immers geen waardering en blijft de trots weg. Het verhaal van Jos de Blok is een mooi voorbeeld van een professional die de hand in eigen boezem heeft gestoken. Met zijn organisatie Buurtzorg heeft De Blok laten zien dat je met zelfsturende teams de eigen verantwoordelijkheid aan professionals geeft en daarmee beroepstrots en kwaliteit terughaalt en ook nog een gezonde onderneming hebt. Ik heb 'Beroepstrots' als bijzonder ervaren; op sommige momenten had ik het gevoel er niet doorheen te komen, maar aan de andere kant kon ik er ook niet mee stoppen. Het is niet een alledaags managementboek, de kracht zit 'm in de sterk inhoudelijke kant van dit boek. Het onderwerp en de actualiteit dwingen je als het ware om verder te lezen, wellicht speelt mee dat ikzelf in de publieke sector werkzaam ben. Het boek heb ik van voor tot achter gelezen en heb veel nuttige informatie gekregen. 'Beroepstrots' is een interessant boek en hoort wat mij betreft in elke publieke organisatie op de leestafel of in de bibliotheek te liggen, zodat de professionals er ideeën en inspiratie uit kunnen halen en zodoende meer opkomen voor hun vakmanschap en beroepstrots. Voor managers is het boek ook nuttig - al is het alleen om te begrijpen wat professionals beweegt.
Over Nico Vreeswijk
Nico Vreeswijk MBA is werkzaam als manager relatiebeheer bij Sanquin Bloedvoorziening in Amsterdam en schrijft recensies op persoonlijke titel. Hij heeft zijn MBA behaald aan de Business School Nederland te Buren en is docent bij de business school NCOI.