Bij welke reorganisatie werk jij?

Als je Jaap Peters tijdens één van zijn dynamische lezingen hebt meegemaakt of een abonnement op het tijdschrift Slow Management hebt, weet je dat Peters een organisatieactivist is die je weet te prikkelen en je op een andere wijze naar organisaties laat kijken. Dit blijkt ook uit zijn boeken. 'Niets nieuws onder de zon' schreef hij in 1997 met Rob Wetzels en hij verwonderde zich toen al over de McDonaldiserende strategievorming en bijbehorende modellen waarbij het grootste restaurant geen kok in dienst heeft. 'Het Rijnland boekje' dat hij samen met Mathieu Weggeman schreef, is heel actueel gelet op de huidige (banken)crisis. Maar het meest spraakmakende boek is toch wel 'Intensieve menshouderij' waarmee Jaap Peters en Judith Pouw het creëren van aandeelhouderswaarde en het functioneren van de knechtjes (managers) aan de kaak stellen. Het mag duidelijk zijn dat ik een fan ben van Jaap Peters en zijn coauteurs. Het heeft even geduurd, maar begin augustus is het lang verwachte boek 'Bij welke reorganisatie werk jij?' van Jaap Peters en Hester Heringa verschenen. Peters en Heringa laten zien dat organiseren en managen twee verschillende dingen zijn die in een ideale situatie hand in hand gaan, maar in de praktijk elkaar juist tegenwerken. Managen gaat over het voor elkaar krijgen van deeltaken en organiseren gaat over het geheel. De druk van aandeelhouders of regeldruk van de overheid zet managers ertoe aan om de winst te maximaliseren. Dit doen managers aan de hand van verticale taakspecialisatie (opsplitsen). De manager als tacticus, zonder kennis van de materie, voert zijn taak uit op basis van prestatie-indicatoren, spreadsheets en outputresultaten. Hij vergeet daarbij de menselijke maat en vooral de klant. De auteurs geven een mooi voorbeeld van een bibliotheekdirecteur; deze is thuis in de lokale gemeenschap maar werkzaam op de vloer. Hij kent de klant en weet daarmee het gat in de (lokale) markt te vinden. Waarom zijn de professionals dan zo passief? Volgens Peters en Heringa ligt dat aan de controle en regeldruk, want 'Waar regels zijn, is geen aandacht en daarmee wordt toewijding weggemanaged'. Natuurlijk zijn regels handig en soms ook noodzakelijk, maar als je er te veel van maakt, ontneem je handelingsvrijheid en gaan mensen zich achter de regels verschuilen. 'Hoe meer regels er zijn, hoe meer je het echte klantencontact tot een minimum beperkt.' Dan is het gevaar dat je deze regels niet meer in een context kunt plaatsen en dus het geheel niet overziet - laat staan kan organiseren. Het gaat er op een gegeven moment alleen maar om dat de procedures juist zijn gevolgd en dat de (kwaliteits)papieren in orde zijn. Medewerkers zien de papieren werkelijkheid als waarheid gezien en kijken niet meer naar de realiteit. De professionals met hun beroepstrots zien dit en willen daar wat aan doen, maar de menselijke maat is er uit gemanaged. De passie en motivatie van de werkvloer is murw gemaakt. De grootste frustratie van de professionals op de werkvloer is het persoonlijk ontwikkel plan (POP), één van de vele nare managementhypes. De professionals weten zelf wel hoe ze zich ontwikkelen en kijken naar de realiteit en niet zoals de managers naar theoretische modellen. Het is niet allemaal kommer en kwel, want Peters en Heringa stellen ook: 'waar aandacht is, zijn regels overbodig'. Gooi de Angelsaksische managementmethoden voor non-profit organisaties overboord, richt je op slow management. Niet de targets, maar juist mensen maken het tot een efficiënte en klantgerichte organisatie. Voor dit succes heeft u geen bazen maar leiders nodig die de medewerkers faciliteren en stimuleren. Peters en Heringa hebben een levendig boek gemaakt met prikkelende foto's die verband houden met de tekst. De tekst aangevuld met verschillende interviews maken het vlot en lekker leesbaar. Het heeft iets weg van 'Beroepstrots', maar dan met een flitsende opmaak. Wat betreft de inhoud heb ik niet veel nieuwe informatie gekregen, dat had ik in de vele interviews en Slow Management al gelezen, maar dit boek is beduidend completer dan 'Intensieve menshouderij'. 'Bij welke reorganisatie werk jij?' is een boek voor wie twijfels heeft over het snelle zakendoen en moe is van het graaien door de top en de aandeelhouders. Zowel professionals als managers kunnen na het lezen opgelucht ademhalen. Professionals voelen zich gesteund om terug te gaan naar de basis en de dingen weer goed te doen. Managers krijgen een spiegel voorgehouden en kunnen zien dat er meer is dan alleen geld maken. People, Planet en dan pas Profit.