In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, blijkt leren van anderen de meest optimale manier om mensen informatie te laten begrijpen en onthouden. Hoe vaak wordt immers niet naar informatieoverdracht in de vorm van colleges of het laten lezen van teksten - eenrichtingsverkeer - gegrepen? Van deze vormen is aangetoond, dat ze maar heel beperkt effect hebben. Door het organiseren van bijeenkomsten op de werkvloer kunnen managers leerprocessen stimuleren om daarmee hun mensen te motiveren en betrokken te krijgen en houden. De rol van die managers is daarmee een heel andere dan die was. Waar zij in het verleden vooral geacht werden te controleren en te beheersen, lees: overal bovenop te zitten, dienen zij zich met deze veranderde opvattingen over kennis, ervaring en samenwerken meer faciliterend op te stellen. Zij stellen vragen, begeleiden groepsprocessen en zijn vooral géén deskundigen die op alle vragen antwoorden kunnen geven. 'Werkvormen voor managers' van Peter de Roode is opgebouwd rondom het gegeven dat in het handelen binnen organisaties een bovenstroom en een onderstroom te onderscheiden is. Hij is hiertoe onder meer geïnspireerd door het lezen van 'Veranderdiagnose' van Rob van Es, het Managementboek van het Jaar 2009. Onder de bovenstroom wordt de beheersmatige kant van het organiseren verstaan, waar aspecten als rationeel, feiten en onderbouwingen, bewust, directief en lineair onder kunnen worden gerangschikt. Bij de onderstroom gaat het om de aandacht die aan de mens wordt geschonken en deze wordt gekenmerkt door aspecten als irrationeel, emotie, associatief en het onderbewuste. De bovenstroom lijkt aan zijn eigen succes ten onder te gaan, 'gelet op de burn-outpercentages, het aantal werklozen, faillissementen, schandalen en fraudezaken.' Die wat 'hardere' kant van het handelen in organisaties, vertegenwoordigd in de bovenstroom, heeft veel meer aandacht gekregen dan de 'zachtere' kant, de onderstroom. Daarom, veronderstelt De Roode, is het zaak beide grootheden met elkaar in verbinding te brengen. 'Als beide stromen zo verschillend zijn,' vraagt hij zich af, 'wat betekent dat dan voor de manager op de werkvloer?' Managers hebben dagelijks te maken met beide stromen en worstelen met het vinden van balans tussen die twee, tussen de druk van cijfers en targets (de bovenstroom) en de roep om aandacht en betekenis- en zingeving (de onderstroom). Om hen te ondersteunen bij die worsteling, heeft Peter de Roode een groot aantal praktische werkvormen bijeengebracht. Er zijn tweeëndertig werkvormen die betrekking hebben op de bovenstroon, acht waarmee de onderstroom te lijf kan worden gegaan en vier werkvormen die de manager het gereedschap verschaffen om de bovenstroom en de onderstroom bij elkaar te brengen. Voor iedere werkvorm hanteert De Roode eenzelfde opbouw: wat is het dilemma?, wat te doen?, doel, opbrengst, benodigde tijd en vakmanschap, aanpak, verder lezen en trefwoorden. Hiermee mag de gebruiker in staat worden geacht te bepalen welke vorm gekozen moet worden voor de situatie die zich voordoet. De Roode beveelt daarbij aan te beginnen met werkvormen in de bovenstroom, omdat het voor de gemiddelde manager relatief gemakkelijker is om als facilitator te fungeren op een inhoudelijk onderwerp van de bovenstroom, dan op een relationeel of emotioneel onderwerp uit de onderstroom. Laat staan dat het makkelijk is om een combinatie van beide onderwerpen uit te voeren. Een heel praktische hint, die - zeker in het begin - veel hoofdbrekens kan besparen, lijkt me. Veelal wordt literatuur met werkvormen geschreven voor de (externe) veranderaar of trainer en het is een mooie zet van Peter de Roode dat hij deze materie toegankelijk heeft gemaakt voor leidinggevenden. Daarmee is overigens niet gezegd, dat 'Werkvormen voor managers' uitsluitend voor hen bedoeld is. Ik zie in dit boek een rijke schat aan gebundelde ervaring, waarmee zowel managers, adviseurs en veranderaars, als trainers hun voordeel kunnen doen.
Over Perry Oostrum
Per Oostrum begon met schrijven op de middelbare school. Wie niet? Serieus werd het toen hij over zijn grote passie, popmuziek, begon te publiceren in verschillende tijdschriften. 'Mannenleed, een crisisroman' is zijn eerste fictieve werk. Hij werkt als zelfstandig adviseur op het vlak van het onderkennen en beheersbaar maken van risico's en het realiseren van organisatieveranderingen. Per is getrouwd, heeft twee zonen en woont in Wassenaar.
