Op het gebied van opleiden wordt door organisaties veel gegrepen naar formele opleidingstrajecten, die meestal extern plaatsvinden. De uitdaging hierbij is dan het geleerde ook toe te passen in de eigen werkomgeving. Dat bepaalt immers de effectiviteit. De praktijk laat hierbij echter lage rendementen zien. Auteur Peter de Roode pleit voor een alternatieve aanpak, waarbij niet een extern bureau, maar de manager zelf zowel ontwerp als uitvoering van het leerproces voor zijn rekening neemt. En daarmee het resultaat verbetert. Herkenbaar hierbij is echter ook dat managers in de praktijk worstelen met het 'hoe'. Hoe ontwerp je een workshop? Welke vragen moet ik stellen? Welke materialen heb ik nodig? Managers vragen dus om handvatten of, nog beter, een soort gids. Het boek 'Werkvormen voor managers' voorziet daarmee in een behoefte. 'Werkvormen voor managers' is derhalve geen leesboek, maar een doeboek. Het bevat 44 werkvormen, die door managers in hun eigen werksituatie kunnen worden toegepast. Analoog aan het boek 'Veranderdiagnose' van Rob van Es wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen de bovenstroom (het rationele, meetbare en analytische) en de onderstroom (het onbewuste, emotionele en irrationele), alsmede de verbinding hiertussen. Iedere werkvorm wordt uitgebreid besproken, waarbij de auteurs een duidelijke opbouw hanteren. Eerst wordt achtereenvolgens het waarom, wat, doel, opbrengst en benodigde tijd weergegeven. Dan volgt de aanpak, die van stap tot stap wordt beschreven. Ten slotte zegt het aantal sterren iets over de zwaarte en complexiteit van de werkvorm. Wat ik zelf handig vond is dat ook per werkvorm suggesties worden gedaan voor verdiepende literatuur. Ook worden vooraf mogelijke valkuilen weergegeven, zodat hierop geanticipeerd kan worden. De werkvormen zijn qua onderwerp zeer uiteenlopend en erop gericht een specifiek probleem aan te pakken. Ze variëren van bekende onderwerpen als SWOT-analyse en 'Prioriteiten stellen' tot minder bekende onderwerpen als 'Verwachtingen van stakeholders op elkaar afstemmen' en 'Complexe vraagstukken evalueren'. De nadruk ligt op de werkvormen uit de bovenstroom, waarschijnlijk mede omdat deze in de praktijk het meeste voorkomen. Echter mij sprak juist aan dat ook een aantal lastige werkvormen uit de onderstroom, zoals 'Vertrouwen bespreekbaar maken' en 'Hanteren van onzekerheid' een plaats hebben gekregen. Juist het aanpakken van deze zaken is voor managers in de praktijk immers niet altijd even gemakkelijk. Het succes van een dergelijk boek valt of staat bij de praktische toepasbaarheid. Met een aantal werkvormen zoals 'Het geven van feedback' en 'Werken met metaforen' heb ik inmiddels zelf positieve ervaring opgedaan. De beschreven stappen en voorbeelden waren zeer behulpzaam. Sommige andere werkvormen vond ik qua benadering complex en liggen m.i. voor de doelgroep op een hoog niveau. Maar in dat geval biedt het boek voldoende aanknopingspunten om hier op een eigen manier mee aan de slag te gaan. Ik deel de visie van de auteur op 'de manager als facilitator'. Veel kennis is impliciet al bij de medewerkers aanwezig. Leren van elkaar, in de eigen omgeving geeft resultaat. Daarmee voorziet dit boek in een behoefte. Het zal managers helpen sneller 'voor de klas te gaan staan' en uitstapjes naar de rol van procesbegeleider stimuleren. Ik ben ervan overtuigd dat veelheid van voorbeelden, matrices en reflectievragen de doelgroep zal inspireren om zelf actief verantwoordelijkheid te nemen voor leerprocessen in de eigen organisatie. En daarmee heeft 'Werkvormen voor managers' zijn doel bereikt.
Over Robert Paul Schwippert
Robert Paul Schwippert is eigenaar van Delta Company, een adviesbureau gespecialiseerd in verandering. Hij heeft ruim 25 jaar ervaring met organisatieverandering in het internationale bedrijfsleven (PepsiCo, Heineken, Philips, BP). Hij is gastdocent bij o.a. Nyenrode en lid van het AI Gilde, een organisatie die duurzame verandering faciliteert door de relatie tussen mensen centraal te stellen.
