Aldus de omslag van het boek Sapiens van Yuval Noah Harari. Ik las dit geweldige boek in één adem uit, ondanks de omvang: 498 pagina’s. Het dekt al deze onderwerpen, en nog veel meer.
Natuurlijk begint dit boek 2,5 miljoen jaar geleden, bij de het geslacht ‘Zuidelijke Aap’, waaruit het geslacht ‘Homo’ evolueerde. Deze ‘Homo’ of Mens verspreidde zich over Noord Afrika, Europa, en Azië, waarbij door de verschillende klimaten, uit dit geslacht verschillende soorten ontstonden: Neanderthalis, Erectus, Soloensis, Floresiensis, Denisova, Rudolfensis, Ergaster en uiteindelijk Sapiens. Niet na elkaar, maar min of meer gelijktijdig. Erectus hield het het langst vol: 2 miljoen jaar. Dat record gaat Sapiens niet verbreken, we mogen al blij zijn als we de volgende 1000 jaar als soort overleven. Waarom dat is, legt Harari in het allerlaatste hoofdstuk uit. Zo bouwt hij de spanning wel op!
300.000 jaar geleden gebruikten we al vuur. Goed om de leeuwen op afstand te houden, maar nog beter: om op te koken. Zo konden we in een uurtje wegkauwen waar we voorheen 5 uur mee bezig waren. Daarom konden we ook met minder (energie slurpende) darmen toe, en was dus energie over voor grotere hersenen: jumbo brain = jumbo drain, eten en denken gaat niet samen. Meer capaciteit om te denken = meer inventieve manieren om de andere wereldbewoners te doden.
Het begint met deel 1: De Cognitieve revolutie. Hierin stelt de auteur dat met name de kunst van de verbeelding, het abstracte denken, ons een overwicht gaf op de andere Menssoorten, die we dan ook uitroeiden. Daarna deel 2: De Agrarische revolutie. Hierin wordt heel beeldend de overgang van jager-verzamelaar naar boer uiteengezet, inclusief de stelling dat dit bepaald geen vooruitgang was voor het individu: er moest véééél harder gewerkt worden. Vervolgens De Eenwording van de Mensheid. Daarin lezen we over de transitie van de duizenden kleine ‘werelden’ in 10.000 voor Christus, waar mensen niemand kenden buiten hun eigen wereld, en ook niet wisten dat er überhaupt nog andere mensen waren, naar ultieme globalisatie, uiteindelijk bereikt door de kolonisatie van Tasmanië in 1788, toen alle werelden bekend waren. Ongelofelijk om te lezen hoe alle oorspronkelijke bewoners en culturen vernietigd werden! Tenslotte De Wetenschappelijke Revolutie, waarin de rol van de wetenschap vanaf de ontdekkingsreizen uit de 15-de en 16-de eeuw naar voren komt, en de rol van geld hierbij. Ons kapitalisme heeft een prominente plaats, maar komt er niet positief van af! Het boek eindigt met Het Eind van de Homo Sapiens, hetzij doordat we onze planeet in de vernieling hebben geholpen, hetzij doordat we zoveel van de Sapiens vermengen met kunstmatige intelligentie, kunstmatige ledematen, en biologische en genetische engeneering in het algemeen, dat we een nieuwe soort creëren. Interessant, maar ook verontrustend. Wellicht kunnen we straks eeuwig leven? Maar worden we daar gelukkiger van? Zijn we überhaupt gelukkiger geworden van alle ‘vooruitgang’?
Ik ben wel gelukkig, want wat kan deze auteur geweldig schrijven (NB. Ik las dit boek in het Engels)! Veel droge humor, wat cynisme en vooral de kunst om heel sappig de droge feiten van onze geschiedenis te presenteren. Het leest als een roman en is daardoor heel moeilijk neer te leggen. Hier en daar zijn er plaatjes opgenomen, van de eerste kleitablet, van de wereldkaarten van weleer, van een genetisch gemanipuleerde muis, etc. want die zaken zijn wat moeilijk te omschrijven.
Wist je dat de eerste Mens die we leren kennen via geschrift, Kushim de boekhouder was? Hij leefde in Uruk, ongeveer 3400 voor Christus en registreerde de ontvangst van een lading gerst op een kleitablet. De allereerste bekende naam is niet van een koning, een dichter of zelfs een profeet, maar van een accountant! Toen al!
En wist je dat rond die tijd ook de term ‘Ariër’ opdook in het Sanskriet? Deze Ariërs, oorspronkelijk uit India, stichtten de Perzische, Griekse en Romeinse Rijken. Dat moesten wel supermensen zijn geweest! In ieder geval dachten de geleerden uit de 18-de eeuw dat…
En wist je dat….
Zo gaat dit boek in sneltreinvaart door, het ene weetje na het andere!
Wat ik heel knap vind aan dit boek, is dat het een grote hoeveelheid onderwerpen behandelt (biologie, geschiedenis, economie, religie, taal, gedragswetenschap), het kort en krachtig neerzet zodat het nooit saai wordt, en duidelijk de verbanden ertussen aangeeft. Dat maakt dit boek interessant voor letterlijk iedereen, wat je achtergrond ook is. Het zet veel zaken die we als vanzelfsprekend aannemen, in perspectief. Het maakt je kritisch en laat je nadenken. Met dat jumbo brain van je!
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
