Dat organisatieadvies een boeiende, maar ook lastige professie is, is bij de beroepsoefenaren genoegzaam bekend. Elke organisatieadviseur ervaart dagelijks de uitdaging om inhoudelijk en procesmatig 'goed werk' te leveren. Naar het werk van vele tienduizenden organisatieadviseurs die Nederland rijk zijn, werkzaam als zelfstandige dan wel in loondienst bij een adviesbureau, is nog weinig onderzoek gedaan en is nog weinig over gepubliceerd. De Caluwé en Reitsma doen een serieuze poging daar verandering in aan te brengen. Hun boek is voor een deel gebaseerd op onderzoek naar de kwaliteit van organisatieadvies bij de Rijksoverheid uit 2001, voor een deel op literatuuronderzoek en voor een deel op simulaties uitgevoerd bij opleidingssituaties voor organisatieadviseurs. Het boek bevat als bijlagen een zelftest voor adviseurs en een overzicht van relevante competenties voor organisatieadviseurs. Het boek van Léon de Caluwé en Elsbeth Reitsma begint met een beschouwing over het 'vak' adviseren en de rol van de organisatieadviseur. Hierbij kiezen de auteurs verschillende perspectieven: de inhoud van het 'vak' organisatieadvies, fasen in het adviesproces, de verschillen en overeenkomsten tussen de interne en externe organisatieadviseur en de rol van de opdrachtgever. Zelf was ik daarbij vooral verrast door het begrip 'risk return reversal': de neiging als adviseur om iets onbespreekbaar te houden op de korte termijn, wat mogelijk op langere termijn tot ernstige gevolgen kan leiden voor de cliëntorganisatie. Voorbeeld: een niet functionerende medewerker. In het volgende hoofdstuk volgt de beschrijving van het eerder genoemde onderzoek naar de kwaliteit van organisatieadvies bij de Rijksoverheid. Interessant is te lezen welke aspecten door opdrachtgevers belangrijk worden gevonden, maar ook om te zien op welke wijze zowel opdrachtgevers én adviseurs de kwaliteit van het geleverde werk beoordelen. Dat adviseurs (7.6) daarbij hun eigen werk met bijna een vol punt positiever inschatten dan opdrachtgevers (6.8) doen, is interessant. In feite is dit een aansporing tot zelfreflectie, een thema dat later in het boek uitgebreid aan bod komt. Het theoretische deel van het boek wordt gevormd door hoofdstukken 3 en 4. In het derde hoofdstuk worden allerlei interventies behandeld, vanuit verschillende paradigma's. Het volgende hoofdstuk zoomt in op de competenties van de organisatieadviseur. Inhoudelijk stevige kost, her en der wat taai om door te komen: veel lijstjes, veel bullets, veel opsommingen. De auteurs hadden hierbij iets meer praktijksituaties kunnen gebruiken, teneinde de theorie wat concreter te maken. Als professional zelf 10 jaar werkzaam in het organisatieadviesvak, sprak met name het hoofdstuk 'Wat klanten willen en verwachten' mij erg aan. De Caluwé en Reitsma vatten de inbreng die klanten van de adviseurs verwachten, met vijf s'en als volgt samen: stevige inhoud, sensitiviteit en gelijkwaardigheid in het gesprek, structuur bieden, stelling durven nemen en samenwerkende adviseurs die elkaar aanvullen. Citaat uit het boek: 'Uit ons onderzoek blijkt dat klanten waardering hebben voor de 'vriendelijke, betrokken adviseur die met een kalme uitstraling overtuigend en structurerend te werk gaat'. 'Leren adviseren' is m.i. primair gericht op organisatieadviseurs en hen die mede richting geven aan hun ontwikkeling, denk aan leidinggevenden, trainers en coaches. Opdrachtgevers van organisatieadviseurs vormen volgens de auteurs ook een doelgroep. Ik vraag me echter af of deze opdrachtgevers een dergelijk, gedegen en sterk op wetenschap gebaseerd boek over organisatieadviseurs zullen lezen. Het is verleidelijk om 'Leren adviseren' te vergelijken met dé klassieker in Nederland rondom dit thema, namelijk het boek 'Adviseren als tweede beroep' van Hannah Nathans. Waar het boek van De Caluwé en Reitsma vooral het 'wat' van organisatieadvies benadrukken en daarmee ook de complexiteit ervan, gaat het boek van Nathans vooral over het 'hoe' van adviseren: hoe sluit je aan bij de opdrachtgever, hoe maak je verwachtingen bespreekbaar etc. Een combi van de beide boeken is misschien een mooie uitdaging voor het driemanschap De Caluwe', Reitsma en Nathans?
Over Eelke Pol
Eelke Pol is een ervaren hrm-adviseur en momenteel werkzaam als manager Mensen, Middelen en Ondersteuning bij de Algemene Rekenkamer in Den Haag. In het verleden adviseerde Eelke als hrm-consultant zowel de overheid als profit- en non-profitorganisaties. Daarnaast wordt hij regelmatig gevraagd als trainer, spreker en docent bij verschillende opleidingen.
