Het werk van Campbell is niet zo toegankelijk en daarom is het fijn dat Mieke Bouma in veel van haar boeken het gedachtengoed van deze mytholoog voor een groot publiek heeft weten te ontsluiten. In De kleine Campbell komen we meer te weten over Campbell zelf en staat Bouma stil bij ‘de reis’. Het iseen zeer compact boekje dat gemakkelijk leest en veel mensen zal aanspreken.
In de inleiding lezen we waar Bouma's fascinatie voor het werk van Campbell is ontstaan. Door een boek ‘De held met de duizend gezichten’ van haar vader, dat ze leende en vervolgens nooit meer teruggaf. Het is een mooi voorbeeld van wat Campbell zelf ‘Follow your bliss’ zou noemen: volg je passie.
Picasso en Odysseus
De lezer krijgt in het eerste hoofdstuk een goed beeld van de mens Joseph Campbell. Hij werd geboren te New York in 1904, maakte reizen naar Europa en ontmoette mensen als Picasso, Paul Klee, Freud en Jung. Bouma voegt daar een interessante observatie aan toe: 'Het idee dat kunst gemaakt wordt om het onderbewuste aan te spreken, is een idee dat rond deze tijd geboren wordt.'
Campbell ziet verbanden tussen mythen, religie en literatuur. In zijn eerste grote werk ‘The hero with a thousand faces’ beschrijft hij hoe de held het avontuur aangaat en crises moet zien te overwinnen. Campbell ontdekt dat in alle mythen deze reis van de held aan de orde is: van Odysseus, tot Jezus tot en met Star Wars, The Lion King en Lord of the Rings.
Monomythe
Doordat Campbell niet alleen een goed schrijver en spreker was, wist hij de aandacht op zich te vestigen van mensen buiten zijn vakgebied. Filmmakers kwamen bij hem terecht om hun scripts op zijn ‘monomythe’ te baseren. Die monomythe is de reis met de beproevingen van elk individu. Een belangrijk inzicht, zo verduidelijkt Bouma, is dat we onszelf steeds opnieuw moeten uitvinden. Een belangrijk punt om bij stil te staan, want mensen weten dat wel, maar doen dat bij lange na niet altijd.
De inzichten van Campbell hebben veel mensen geïnspireerd. Zijn werk spreekt tot de verbeelding. Desondanks lijkt mythologie geen onderwerp waar je in je organisatie concreet mee uit de voeten kunt. Maar de oproep en uitdaging die er aan verbonden is, is heel concreet: Verlaat de comfortzone! Wie dat durft en bereid is het avontuur aan te gaan, kan de reis gaan maken en de held worden in zijn eigen verhaal. Soms worden we door anderen aangemoedigd om ‘iets te gaan doen’: een andere functie, een studie, een nieuw project, etc. Campbell spreekt in dit verband van een ‘Call to adventure’. Natuurlijk wordt die niet altijd verwezenlijkt en soms zelfs geweigerd. Het kan betekenen dat de held blijft volharden in zijn eigen vooroordelen. Oproepen weigeren kan leiden tot een ‘pauze’: een pas op de plaats waardoor het avontuur even stil staat of helemaal niet doorgaat.
Maar de boodschap is ook duidelijk: de held moet het zelf doen: hij moet ‘de moed hebben’ de drempel over te gaan, de oude werkelijkheid te verlaten. Daar zit een grote uitdaging. Ook Odysseus weigerde aanvankelijk, toen de goden hem vroegen een reis te maken. De essentie van de reis is dat de held de tegenstellingen in zichzelf opheft en zichzelf beter leert kennen. Of zoals Bouma schrijft: de verlichting zit in onszelf. Dat is een positieve boodschap: we kunnen veel dingen zelf beïnvloeden. Natuurlijk hebben we zo nu en dan hulp nodig, waarom niet? Die moeten we dan wel durven te vragen en te accepteren.
Covey
Crises overwinnen is vooral een overwinning op jezelf. Horen we Covey daar? Bouma betoogt dat het er niet alleen maar over gaat om de buitenwereld te behagen maar dat we ook goed voor onszelf moeten zorgen. We moeten beide werelden aan de gang houden.
In het laatste hoofdstuk beschrijft Bouma de toepassingsmogelijkheden die het werk van Campbell kan hebben voor de dagelijkse praktijk. Die zijn natuurlijk legio, maar een voorbeeld is die van het onderwijs. Leerlingen worden tegenwoordig uitgedaagd om het beste uit zichzelf te halen en hun talenten te ontdekken en te benutten. De reis van de held zou hen - en hun leraren - daar verder in kunnen ondersteunen.
De kleine Campbell is een zeer prettig leesbaar boekje en mooi om cadeau te geven aan mensen die belangstelling hebben om een nieuw avontuur aan te gaan.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
