De meetmaatschappij - ‘Verplichte kost voor managers’ 

De meetmaatschappij is een onderbouwd tegengeluid (zonder wijzend vingertje) tegen aannames over meten. Het is een aanrader voor iedere professional die de werkelijkheid in cijfers probeert te vangen en op basis daarvan denkt en handelt. Een waardevol boek(je) met een terechte waarschuwende boodschap: Meten geeft ons de illusie van grip op de werkelijkheid!

Self fulfilling prophecies

Van der Kolk laat zien dat de toename van meetpraktijken zijn oorsprong heeft in een aantal economische theorieën en veel gehanteerde managementmodellen. Dit leidt tot eyeopeners en inzicht deze managementideeën: vaak zijn het self fulfilling prophecies. Meten is daarnaast niet zo neutraal en onschuldig als alom wordt aangenomen. Het boek geeft inzicht in de uitdagingen en gevaren van het meten én het handelen op basis van deze metingen.

Gevaren

In het vervolg van het boek zet Van der Kolk op overtuigende wijze uiteen welke gevaren meetsystemen helaas eenvoudig met zich meebrengen. Gevaren die kunnen leiden tot verkeerd gemotiveerde handelingen, en daarmee effecten. Erg interessant is het verband dat Van der Kolk legt tussen de zelfbeschikkingstheorie en de positieve én negatieve effecten die meetsystemen kunnen genereren. Ook schuilt er gevaar in de macht van mensen die de meetsystemen ontwikkelen. In het optuigen van meetsystemen worden per definitie allerlei subjectieve factoren zogenaamd objectief gemaakt. Dat wat gemeten wordt is de ‘waarheid’ uitgedrukt in ‘objectieve’ maatstaven. De complexe werkelijkheid wordt versimpeld en belangrijke eigenschappen verdwijnen naar de achtergrond. Actuele cases en onderzoeken spreken tot de verbeelding bij deze uiteenzetting.

Indicatorisme

Nieuw is de introductie van het begrip Indicatorisme. Indicatorisme betekent zoveel als het meetsysteem bevredigen, terwijl het eigenlijke doel van het meten uit het oog wordt verloren. Van der Kolk benoemt in vijf verschillende types, uiteenlopend van makkelijke taken uitvoeren ten behoeve van hetgeen gemeten wordt, tot en met het frauderen om maar te voldoen aan datgene wat er gemeten wordt. Indicatorisme heeft potentieel veel negatieve effecten. Wanneer je ze leest zal het veelal tot herkenning leiden (valkuilen waar je zelf intrapt) en daarmee heeft het een waarschuwend effect op de lezer.

Met mate

De auteur eindigt positief met zeven tips voor op welke wijze men beter kan meten. Zaken als: meet met mate, houdt rekening met de context, verlies het doel niet uit het oog en zie cijfers als een startpunt van een gesprek in plaats van een doel op zich.

Iedere professional die zaken meet op het gebied van prestatie, resultaten en andere zaken raad ik aan dit boek te lezen. Daarna is het zaak de eigen meetpraktijken onder de loep te nemen en kritisch te kijken naar de conclusies die men daaruit trekt. Dat kan wel eens tot interessante inzichten leiden.

Het juiste moment

Het betoog is wetenschappelijk onderbouwd, zonder in te boeten aan leesbaarheid. Het is geen doorsnee managementboek, maar wel erg geschikt voor managementprofessionals die willen reflecteren op hun meetpraktijken en die openstaan voor een kritisch tegengeluid in een meetmaatschappij die nog deels in de kinderschoenen staat. In die zin komt het waarschuwende betoog van de auteur op het juiste moment. Het doel van het boek is om negatieve effecten en ongewenste bijwerkingen van de alom oprukkende meetpraktijken in alle facetten van onze samenleving onder de aandacht te brengen. In dat doel is Van der Kolk absoluut geslaagd. Ik heb ervan genoten en het is wat mij betreft verplichte kost voor managers en andere professionals.