Jan Willem Wensink heeft met Eerste circulaire stappen voor MKB’ers een overzichtelijk boek geschreven om bedrijven mee te nemen op de ‘hobbelweg’ die circulaire transitie nu eenmaal is. De eerste twee hoofdstukken zijn vooral bestemd voor de uitstellers, de ondernemers die nog aarzelen en niet weten waar te beginnen. Het derde en vierde hoofdstuk bieden handvatten voor de ondernemers die de eerste stappen al willen zetten en willen verkennen wat circulariteit voor hen kan betekenen.
Principes van circulaire economie
In het eerste hoofdstuk gaat het over de principes en achtergronden van de circulaire economie. De kern is het behoud van waarde van natuurlijke hulpbronnen en grondstoffen en om producten en materialen hoogwaardig in circulatie te houden. Ik citeer: ‘De circulaire economie is geen doel op zich, maar een middel om economische, maatschappelijke en ecologische waarden met elkaar in balans te brengen’. De auteur legt uit dat recycling nuttig is, maar zeker niet genoeg, en dat groei zeker niet tot meer welvaart voor iedereen heeft geleid, maar ook verantwoordelijk is voor klimaatverandering.
Een fraai principe uit de circulaire economie is dat van gebruik-boven-bezit. De gebruiker koopt niet het product, maar neemt een abonnement voor een langdurige prestatie van het product, bij voorbeeld gegarandeerd aantal wasbeurten van een wasmachine, aantal koppen koffie uit een koffiemachine. De producent heeft er nu alle belang bij om zijn product zo duurzaam mogelijk op de markt te brengen, want hoe langer zijn machine meegaat, hoe meer hij eraan verdient. ‘Verdienstelijking’, zoals de auteur dit noemt, is een belangrijk kenmerk van de circulaire economie.
Brede welvaart
Het tweede hoofdstuk maakt duidelijk waarom afwachten niet meer kan. Uiteraard komt de beleidsvisie van VNO/NCW en MKB-Nederland Agenda 2030, een nieuw Rijnlands model, aan de orde. Daarbij gaat het om brede welvaart: kwaliteit van leven in economische, ecologische en sociaal-maatschappelijke zin. Brede welvaart rust op drie pijlers: sterk verdienvermogen, meer inclusiviteit door gelijke kansen en een duurzaam leefklimaat. Om dit te bereiken moet er denk ik nog heel wat gebeuren en Wensink laat dit in de volgende hoofdstukken ook zien. Met een voorbeeld: ondanks alle goede bedoelingen blijft maatschappelijk verantwoord inkopen en aanbesteden ver achter bij de verwachtingen. Nog altijd is prijs vaak een belangrijker criterium dan maatschappelijke criteria.
Praktische aanwijzingen
Hoofdstuk drie gaat over de eerste stappen op weg naar circulair ondernemen. Wensink zegt terecht dat het aan de bereidwilligheid van veel ondernemers niet ontbreekt en dat zij zeker de noodzaak zien, maar ook dat zij nog niet voldoende mogelijkheden zien voor een rendabele circulaire bedrijfsvoering. Dit hoofdstuk biedt een groot aantal praktische aanwijzingen voor ondernemers die de eerste stappen op weg naar circulair ondernemen willen zetten. De auteur geeft een handzaam overzicht van businessmodellen die de ondernemer kan kiezen en de verdienmodellen die daarbij passen. Zorg voor een duidelijke missie en visie en start met kleine (pilot)projecten om van te leren.
Systeemdenken
In het vierde hoofdstuk komen we bij de kern van circulair ondernemen: systeemdenken als belangrijkste circulaire competentie. Want circulair ondernemen verandert hoe je het ook wendt of keert een groot aantal bedrijfsfuncties. Zo zal de financiële functie niet alleen op winst moeten sturen maar vooral op maatschappelijke waarde en daarover verantwoording moeten afleggen. En dus wordt daarmee de Chief Financial Officer (CFO) nu de Chief Value Officer (CVO). En waar marketeers communiceerden met het oog op het eigen bedrijfsbelang, zullen ze zich nu moeten richten op een groter maatschappelijk belang. Wensink maakt duidelijk dat deze veranderingen geen vlekkeloos verloop zullen hebben en dat de overgang naar een circulaire economie nog met heel wat onzekerheden gepaard zal gaan.
Doorpakken
Eerste circulaire stappen voor MKB’ers heeft een heldere boodschap: de ‘uitstellers’ moeten aan de bak en de vele ondernemers die al begonnen zijn, moeten doorpakken. Als handleiding voor circulair ondernemen is dit boek niet geschikt en dat pretendeert de auteur ook niet. Wensink zegt de lezer mee te nemen op de ‘hobbelweg’ naar circulair ondernemen, maar hij biedt vooral een schets van die hobbelweg. Met aanwijzingen, dat wel. Ook is er een uitvoerig overzicht van advies- en kennisorganisaties, instrumenten en financieringsmogelijkheden als bijlage bij dit boek.
In elk geval maakt Jan Willem Wensink een ding duidelijk, om met Annie M.G. Schmidt te spreken: ‘Vluchten kan niet meer!’
Over Teun van Aken
Dr. Teun van Aken is zelfstandig gevestigd organisatieadviseur en managementtrainer te Culemborg. Het gaat in organisaties altijd om resultaten bereiken met mensen. Dit was ook het leidmotief in zijn laatste twee publicaties. Van Aken is (co)auteur van een groot aantal artikelen en boeken.
