Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Annemarie Mars opent haar boek Jongleren met loyaliteiten, met de sprekende ondertitel ‘het veelzijdige krachtenveld van de middenmanager’, met een illustratie van een figuur die dreigt te worden gevierendeeld. We zien de tragiek van de middenmanager: boven hem het hoger management, onder hem de medewerkers. Links de klanten, rechts een groep met leveranciers, collega middenmanager, adviseurs en stafafdelingen. Ze trekken allemaal aan een touw dat naar de figuur in het midden leidt. De boodschap is duidelijk: de middenmanager die niet in balans is, dondert om.
De hamvraag is dan: hoe blijft hij in balans? Daarover gaat het boek van Mars. Ze schreef het omdat het haar opviel dat veel managementboeken gericht zijn op topmanagement. En topmanagers kunnen alleen hun doelen bereiken als het middenmanagement goed presteert. Dus die middenmanager mag wel wat meer aandacht krijgen, schrijft ze. Tweede reden was dat ze na haar met de Gidsprijs bekroonde debuut Hoe krijg je ze mee? (‘Vijf krachten om een verandering te laten slagen’) simpelweg zin had in een tweede boek. Ze interviewde er ruim twintig middenmanagers voor.
Het typerende van de positie van een middenmanager is dat hij zeer uiteenlopende relaties moet onderhouden, waarbij vaak meerdere tegengestelde belangen spelen. Lastig. Hij moet dan ook in de woorden van Mars kunnen ‘jongleren met loyaliteiten’. Gezien al die variabelen wekt het geen verwondering dat Mars het leiderschap van de middenmanager betitelt als ‘boven alles situationeel’. Lang leve de kameleons.
Bij de uitvoering van dat situationele leiderschap beschikt de middenmanager volgens Mars over vier ‘krachtbronnen’ die een fundament leggen onder elke vorm van interactie: ze voedt middenmanagers op met de vier R’s, die van achtereenvolgens ruimte, relaties, richting en reflectie. Daarmee bedoelt ze: speel met de ruimte die je als middenmanager hebt om beslissingen te nemen; bouw warme, betekenisvolle relaties op, want die zorgen voor vertrouwen en loyaliteit; geef richting aan hetgeen je met je medewerkers wilt bereiken want gedeelde inspiratie is een groot goed; en neem tijd voor reflectie, waarbij je nadenkt hoe je aan effectiviteit zou kunnen winnen.
In haar boek rekent Mars tamelijk geestig af met de mythe dat alle managers zich zouden moeten spiegelen aan de manier waarop topsportcoaches hun mensen motiveren. Hoe relevant is hun populaire verhaal voor middenmanagers? De verschillen tussen ‘gewoon’ management en de coaching van topsporters zijn veel groter dan de overeenkomsten, stelt Mars. In topsport zijn de belangen meetbaar en eenduidig, in een organisatie is dat helemaal niet het geval. Waar de coach naast het veld staat, staat de middenmanager tússen zijn mensen. En waar de spelregels in de sport zijn vastgelegd, zijn ze binnen organisaties vaak aan verandering onderhevig. Topsporters zetten alles opzij om hun exceptionele talent te benutten, ze moeten nu presteren want zolang duurt een sportleven niet, en de coach heeft geen last van arbeidersrechten of een over de schouder meekijkende OR. Komt ook nog eens bij dat bij teamsporten samenwerking de grootste succesfactor is, terwijl dat in organisaties lang niet altijd het geval hoeft te zijn. Ofwel, waar de topcoach op het schild wordt gehesen, verdient de middenmanager ondertussen net zo goed waardering.
Middenmanagers lopen in praktijk vaak tegen allerlei zenuwslopende weerstanden op. Mars is nuchter: weerstand hoort er gewoon bij, dat is echt niet een verschijnsel dat alleen tijdens een crisis of reorganisatie opduikt. Het wordt binnen organisaties vaak gezien als synoniem voor verzet, voor tegenstand. Dus daar moet wat aan worden gedaan. De middenmanager heeft bij weerstand een belangrijke rol, stelt Mars, want juist in tweegesprekken of kleinschalige bijeenkomsten kan hij medewerkers horen, en weerstand voor zijn of wegnemen.
Mars schreef met ‘Jongleren met loyaliteiten’ een prettig geschreven, leerzaam boek. Een boek waarmee ze de vaak zo getroebleerde middenmanagers zowel een spiegel voorhoudt als een hart onder de riem steekt, en hen met praktische tips en instrumenten helpt overeind te blijven.
