Hans Veltman, Jacques Adriaansen, Peter Morren en Rob Kwikkers beginnen De alignmentpuzzel met een plaatsbepaling. ‘Vrijwel alle managementliteratuur die de laatste decennia verschenen is, gaat uit van de menswetenschappen,’ schrijven ze. ‘Daarbij zijn onderwerpen als leiderschap, persoonlijke effectiviteit en groepsprocessen populair. Maar die boeken geven geen antwoord op de vraag waarom zoveel medewerkers zich groen en geel ergeren aan de bureaucratie en de hokjescultuur. Of op de vraag waarom bedrijven zoveel op eilandenrijken lijken, in plaats van op een gestroomlijnde organisatie die resultaatgericht en efficiënt haar doelen bereikt. Dit boek geeft daar wel antwoord op.’ Zo bezien is het dan ook logisch dat zij als leidraad voor hun boek de zogenaamde ‘harde’ S’en uit het model van McKinsey kiezen: Strategie, Systemen en Structuren. Zij vormen in de ogen van Veltman et al de basis voor de rest.
Stevig stuk theorie
Wie hierin niet gelooft – en dat zullen vast heel wat lezers zijn – kan dit boek beter links laten liggen; die beleeft aan het lezen ervan geen plezier. Sterker nog, die zal zich regelmatig storen aan het feit dat de auteurs vrijwel alle m&o-literatuur die momenteel als gezaghebbend geldt, simpelweg negeren. Wie daarentegen bereid is tot leren – dat wil zeggen: alles wat hij (of zij) als vanzelfsprekend beschouwt, ter discussie wil stellen – maakt kennis met een stevig stuk theorie die ook nog eens aangenaam te consumeren is. De auteurs hebben hun boek namelijk opgebouwd uit twee verhaallijnen: naast de theorielijn is er ook een romanlijn, waarin de gebeurtenissen bij fietsenfabriek JJ-Bicycles – niet gaan googlen; ze bestaat niet – worden beschreven. Die twee wisselen elkaar per hoofdstuk af. Ik zal me hier echter beperken tot de theorielijn.
Eilandjescultuur
‘Alignment’ is het kernwoord in de theorielijn: ‘gezamenlijk en in verbondenheid werken aan een doel’, aldus Van Dale. Misalignment is dan het ontbreken daarvan. Nogal wat auteurs zoeken de oorzaak hiervan in het fenomeen eilandjescultuur, belangentegenstellingen en communicatieproblemen. Daarin gaan Veltman et al een heel eind mee, zij het dat hiermee volgens hen niet de ‘diepere grondoorzaken’ van misalignment benoemd zijn. Eilandjescultuur en belangentegenstellingen zijn het gevolg van de taakverdeling en de toewijzing van verantwoordelijkheden in de organisatie, die op hun beurt volgen uit het gehanteerde besturingsmodel. En dat volgt weer uit de processen en de strategie.
Processen
Dat verklaart de opbouw van hun boek: eerst een hoofdstuk over strategie, dan een over processen, over besturing, organisatie en tot slot een over informatie. Ieder hoofdstuk biedt een gedegen stuk bedrijfskunde, dat in menig studieboek voor het hoger onderwijs niet zou misstaan. Wie ze allemaal doorgewerkt heeft, komt tot de conclusie dat de auteurs vooral duidelijk willen maken dat je bij het aanpakken van misalignment vooral moet kijken naar de processen. In de VUCA-wereld waarin wij leven, moeten die zich voortdurend aanpassen aan de veranderende markt. Gebeurt dat heel centralistisch, van bovenaf, dan gaat het mis. Zet je processen centraal: dat is de eerste boodschap die de auteurs hun lezer meegeven. Verder is het belangrijk te proberen binnen die processen zo veel mogelijk schakels samen te voegen. Horizontale alignment, dat wil zeggen alignment tussen opeenvolgende processtappen, gaat volgens de auteurs altijd mis in overgangsgebieden tussen verantwoordelijkheden. Zorg dus dat je zo min mogelijk van die overgangen hebt. Vervolgens moeten die verantwoordelijkheidsgebieden zo aangestuurd worden dat mensen ook met elkaar rekening gaan houden en dat altijd met de focus op het eindresultaat van al die schakels. Voorkom dat ieder schakeltje een eigen afrekenmechanisme heeft.
Je moet (ook) dit boek op zijn merites beoordelen. Dat betekent onder meer accepteren dat de handelende mens in al die theoriehoofdstukken ontbreekt. ‘Alignmentproblemen komen door de organisatie, niet door de mensen,’ schrijven ze aan het begin van het hoofdstuk over ‘organisatie’ en de ontwikkelingen bij JJ-Bicycles moeten dat illustreren. Daarover kan je van mening verschillen – ik zie dat in elk geval anders – maar de bril waardoor zij naar organisaties kijken, maakt die woorden volstrekt logisch. Dan moet je als lezer hun denklijn dus gewoon maar volgen.
Over Bert Peene
Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.
