Bij actieonderzoek worden alle belanghebbenden betrokken bij het onderzoek, waardoor er ten eerste draagvlak voor het onderzoek ontstaat, en er daarnaast ook meteen een verandering wordt ingezet. Daar is in het werkveld veel behoefte aan.
In de laatste jaren zien we actieonderzoek aan de hand van de methode van Design Thinking opkomen. De geboden structuur komt vanuit de designwereld en geeft de onderzoeker en de betrokkenen de mogelijkheid om te experimenteren, te evalueren, aan te passen, en opnieuw te beginnen.
Sociaal constructionisme en Design Thinking
Camargo-Borges en McNamee komen uit de wereld van het sociaal constructionisme, en werken beide aan het innoveren van het onderzoeksproces. In hun boek Design Thinking & Social Construction laten ze zien hoe Design Thinking als structuur veel heeft aan het toevoegen van het constructionistisch gedachtengoed.
Omdat sociaal constructionisme werkt vanuit het zoeken naar de dialoog, worden we uitgedaagd om anders naar cultuur, mensen, plaatsen of onderwerpen te kijken. Als we vervolgens naar onderzoek kijken vanuit het constructionistisch wereldbeeld, dan kun je onderzoek zien als een vorm van sociale verandering. De respondenten zijn co-onderzoekers. Samen wordt er naar een bepaald onderwerp, situatie, context of fenomeen gekeken, en daarmee wordt het transformatief. Vooral als een onderzoek niet bij de onderzoeker vandaan komt, maar als er uit een organisatie, team, groep om onderzoek wordt gevraagd, zien we dat het uitnodigen van iedereen die betrokken is kan leiden tot een sociale verandering of innovatie.
In deze manier van onderzoek doen is de relatie en samenwerking het meest belangrijke. Co-researchers worden uitgenodigd om met elkaar te onderzoeken, in plaats van naar elkaar. Door het stellen van generatieve vragen wordt een ieder uitgenodigd zijn of haar verhaal te delen, waardoor al heel snel inzicht komt in elkaars werk/leven.
Photovoice en storyboard
In het boek, met prachtige illustraties van Lara Krenzinger, wordt aan de hand van een onderzoek over verspilling van voedsel alle stappen doorlopen. De auteurs geven voorbeelden over verschillende manieren waarop iedereen mee kan doen in het onderzoek. Vormen zoals story-board en photovoice komen langs. Bovendien komen de auteurs met voorbeelden van onderzoeken waarin die vormen ook werkelijk zijn gebruikt. Heel inspirerend is het voorbeeld van photovoice dat Camargo-Borges gebruikte in een onderzoek over culturele perspectieven in Afrika (Uganda).
Creatieve vorm van onderzoek
Hoewel het boek duidelijk geschreven is door vrouwen die precies weten hoe (traditioneel) onderzoek in elkaar zit, is het uitermate geschikt voor eenieder die benieuwd is naar een meer creatieve vorm van onderzoek. Een vorm die beter past bij de wereld van nu. Het is heel goed mogelijk om het ‘Constructionist-Design Research Framework’ te gebruiken als student bij zowel HBO- of Master-onderzoek, of als veranderaar in de werksituatie. In beide situaties worden alle belanghebbenden meegenomen, waardoor draagvlak ontstaat. En voor vooral die laatste groep is een pluspunt dat de verandering al wordt ingezet zodra er met het onderzoek wordt begonnen, in plaats van pas erna.
Over José Otte
Dr. José W. Otte MBA werkte als waarderend onderzoeker met een bedrijfskundige gedragswetenschappelijke achtergrond. Zij faciliteerde sociale innovatie door het introduceren van dialooggroepen waarin gewerkt werd met bijzondere vragen. Ze was verbonden aan Mizu. José geniet inmiddels van een welverdiend pensioen, en recenseert geen boeken meer.
