De Man, Hoeksema en Plotnikova nemen afscheid van de strategie met eenduidige actieplannen en mijlpalen. Ze pleiten daarentegen voor een ‘wendbare strategie’ die onzekerheid omarmt en waarin ‘purpose’ centraal staat. In Einde van strategie!? krijgen leiders zes principes aangereikt als fundament voor hun strategieproces.
De Man, Hoeksema en Plotnikova zijn alledrie werkzaam aan de School of Business and Economics van de VU, stellen dat traditionele benaderingen van strategievorming, met een inhoudelijk uitontwikkeld plan met mijlpalen, in de afgelopen decennia minder relevant zijn geworden. Tegenwoordig is voor de meeste organisaties strategie een gestructureerd zoekproces naar tijdelijke concurrentievoordelen.
Wendbare strategie
De auteurs voorspellen de opkomst van ‘de wendbare strategie’. Bij een wendbare strategie staat de purpose van de organisatie centraal, en van daaruit wordt een planning opgesteld. In deze opvatting ligt er veel nadruk op experimenteren, op aldoende leren. De aanname hierbij is dat je de ontbrekende kennis gaandeweg wel vindt. Deze kennis wordt vervolgens vertaald in het starten van nieuwe projecten of het stoppen van lopende projecten. Executie draagt dan ook bij aan verbetering van de strategie.
Turbulentie
Bij zowel het uitgevoerde literatuuronderzoek als bij de gesprekken met managers van negen Nederlandse bedrijven, zochten de onderzoekers naar doel en inhoud van de strategie, kenmerken van de omgeving, het proces waarlangs de strategie tot stand komt en de frequentie van herziening of bijstelling. Uit hun onderzoek kwam ondermeer naar voren dat naarmate de omgeving turbulenter wordt, de onderzochte organisaties zoals ABNAMRO – sector Bancair, Coöperatie VGZ, VanOord Waterbouw en Philips Health Tech, verder vooruitkijken.
Zes principes
Gebaseerd op hun onderzoek formuleerden de onderzoekers de onderstaande zes principes. Deze komen ieder in een apart hoofdstuk aan bod. Elk hoofdstuk begint met drie tips. Bij elk principe staat hieronder steeds één zo’n tip genoemd als voorbeeld.
Bied houvast en schets perspectief.
Tip: formuleer een purpose waarmee mensen zich kunnen verbinden. Stel daartoe vast wat de bedoeling van de organisatie is voor haar klanten en andere belanghebbenden. Onderscheid deze purpose van de meer algemene doelen als borgen van continuïteit.
Zorg voor dynamische governance en stel voortdurend bij.
Tip: stel een projectportfolioboard samen die tot taak heeft projecten, experimenten en programma’s te beoordelen op hun voortgang en relevantie in het licht van gewijzigde omstandigheden
Werk met het einddoel in gedachten en leer onderweg.
Tip: kijk verder vooruit naarmate de omgeving turbulenter wordt, weersta de zuigkracht van de korte termijn.
Denk groot, begin klein, schaal snel en eer het kleine.
Tip: zet niet al te grote experimenten op om ideeën in de markt te testen.
Betrek uw mensen en ken uzelf.
Tip: Zorg dat personeel kan bijdragen aan de strategieformulering via een formeel proces, organiseer luisteren.
Zoek de samenwerking en leer van anderen.
Tip: zorg voor feedbackmechanismen zodat input uit het ecosysteem terecht komt in de strategie.
Het gebruik van de zes principes is volgens de auteurs niet voor alle organisaties gelijk. Het gebruik is ondermeer afhankelijk van de omgeving en de interne organisatie. Het is verder afhankelijk van de ruimte die de organisatie heeft om een eigen koers te varen.
Purpose
Purpose is een belangrijk onderdeel van de wendbare strategie. Niet voor niets is het ook het eerste principe. Maar wat de auteurs nu precies verstaan onder een purpose blijft onduidelijk. De onderzochte organisaties hebben verschillende invullingen van het begrip purpose. Zo heeft de een het over grote uitdagende doelen en een ander heeft het over meetbare doelen.
Achter de gesignaleerde diversiteit zit volgens de auteurs wel een rode lijn. Elk purpose zegt iets waar de organisatie voor staat en wat op de lange termijn de richting van de organisatie is. Purpose beschrijft ook hoe een organisatie met haar stakeholders wil ‘ínteracteren.’ Veel mensen noemen dit een visie of missie. Volgens de auteurs staat in een purpose de maatschappelijke verantwoordelijkheid iets nadrukkelijker dan in een missie.
De purpose van VGZ is bijvoorbeeld: samenwerken aan een gezonde Nederlandse en toekomstbestendige zorg. Deze wordt omgezet in vijf strategische thema’s zoals deze twee: met en voor iedereen werken aan persoonlijke totaaloplossingen en aansprekende ledenvoordelen; initiatief nemen, aanjagen en spelers verbinden om een ecosysteem te creëren gebaseerd op de ‘Zinnige Zorg’ principes.
Stellingen
In het boek staan tien strategische stellingen. Stellingen die bruikbaar zijn om de eigen opvattingen aan te scherpen maar ook voor een discussie in het team. Elke stelling wordt beknopt toegelicht met pro en contra argumenten. Het zijn stellingen zoals: Strategie is te belangrijk om aan het bestuur over te laten; Er wordt te veel waarde gehecht aan bekende informatie en Governance van de strategie hoort thuis bij een projectportfolioboard.
Inspiratiebron
Einde van strategie!? is bedoeld voor managers die tot taak hebben een koers uit te zetten voor hun organisatie. De onderzoeksvraag van de auteurs was ‘wat doen organisaties in de praktijk aan strategievorming?’ Door de voorbeelden is die praktijk iets duidelijker geworden. De Man, Hoeksema en Plotnikova wilden een boek schrijven om leiders te helpen hun strategieproces vorm te geven in een omgeving waar veel nog onduidelijk is. Of ze daar volledig in geslaagd zijn weet ik nog niet zo zeker. Daarvoor geven de auteurs toch te weinig handvatten. Als inspiratiebron kunnen managers die betrokken zijn bij het strategieproces de zes principes echter goed gebruiken.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.
