De oplossingenmachine - ‘Dit boek is weer een pareltje’

Traditiegetrouw begint Wouter Hart De oplossingenmachine met voorbeelden uit zijn privéleven. Dit was ook al zo in Anders vasthouden en Verdraaide organisaties. Anders aan dit boek is dat hij het (deels) samen met een andere auteur heeft geschreven: Thom Verheggen.

Lievelingsboek

Wouter Hart vertelt over zijn dochter. Zij vindt het gezellig om ’s ochtends bij haar ouders in bed te kruipen. Waarbij Wouter haar steeds moet aangeven hoe laat het is en dat ze moet opschieten om op tijd op school te komen. Totdat ze het goede gesprek aangaan over wat zij zelf belangrijk vindt: op tijd op school komen zodat de juf niet boos wordt en zij in haar lievelingsboek mag lezen. Vanaf dat moment neemt zij zelf het initiatief en de verantwoordelijkheid om op tijd naar school te komen. Dit voorbeeld wordt door het hele boek gebruikt.

Vier bijeffecten

Een oplossingenmachine is een machine waar spannende vraagstukken ingaan en kant-en-klare oplossingen uit komen. Prima natuurlijk, tenzij de een de oplossing voor de ander gaat bedenken. Oftewel het eigenaarschap wordt bij de probleemhouder weggehaald. Dat leidt tot vier bijeffecten:

- Gevoel van moeten. Mensen die veel moeten zullen eerder afhaken, moeten is vaak niet goed voor het werkplezier, zingeving en passie.

- Eigen kompas wordt uitgezet. De regels geven je een excuus niet zelf na te denken.

- Je komt tegenover elkaar te staan. Als iets ‘moet’ krijg je tegengestelde belangen, mijn belang versus jouw belang.

- Het werkelijke vraagstuk verdwijnt uit het zicht

Susan

Een mooi voorbeeld is ook de nieuwe collega van Wouter, Susan. Zij wilde in verband met zekerheid in loondienst, niet als zelfstandige aan de slag. Samen hebben ze afgesproken geen uitgebreid arbeidscontract op te stellen met onder andere vakantie-uren et cetera, maar doelstellingen te formuleren, zoals goede werk-privé balans. Susan mag dan zelf de vakantie-uren inplannen, registratie hoeft ook niet. Oftewel, het vraagstuk ligt bij Susan, zij moet verantwoordelijkheid nemen voor het leveren van goed/voldoende werk en bewaken werk-privé balans.

Geef het probleem

Het is niet altijd mogelijk om de oplossingenmachine uit te zetten, er zijn veel situaties waar je juist in de oplossingsmodus moet schieten, met name om gevaar te voorkomen. Maar als het mogelijk is om de ander ruimte te geven het op de eigen manier te doen is het handig om de zin: ‘geef niet de oplossing, geef het probleem’ te gebruiken. Mits goed gebruikt, zet je de ander aan het denken over de oplossing. Dit doe je door een simpel stappenplan te hanteren:

- Herken de oplossingenmachine.

- Stop de oplossingenmachine.

- Zet het probleem in het licht.

- Van wie is het (echt)?

- Wat helpt, niet te veel, wel genoeg. Niet te veel zodat iemand zich niet kan onttrekken aan het nemen van verantwoordelijkheid, maar wel genoeg zodat de verantwoordelijkheid genomen kan worden.

Vier rollen

Hart en Verheggen beschrijven vier rollen die in ieder van ons zitten en die de oplossingenmachine in stand houden:

- Afpakker: het vraagstuk wordt afgepakt van de ander, er wordt direct ongevraagd een advies gegeven.

- Oppakker: neemt het aapje van Calimero op zijn schouder, neemt het probleem over. Dit kan weer leiden tot de rol van Afpakker.

- Calimero. Dit komt vaak voort uit de Brave Hendrik. Calimero wacht niet eens de oplossing van een ander af, maar geeft op voorhand het vraagstuk al weg. Calimero roept de oplossingenmachine snel aan bij iemand anders.

- Brave Hendrik: de oplossing van de Afpakker wordt braaf gevolgd. Dit vindt hij wel makkelijk, want hij hoeft niet zelf na te denken. Hij stopt de oplossingenmachine niet.

De Afpakker en Calimero initiëren de oplossingenmachine, de andere twee houden de machine in stand. De Oplosser en Brave Hendrik spreken de Afpakker en Calimero niet aan op het initiëren, maar gaan er in mee.

Voorbij de oplossing

De schrijvers geven zeven tips om voorbij de oplossing te komen en het spannende vraagstuk zichtbaar en voelbaar te maken. De belangrijkste en meest aansprekende waren voor mij:

- Durf je het mis te laten gaan?

- Zeg wat je bedoelt

- De drempel verhogen

- De kunst van het stoppen

Het laatste deel gaat in op het volume van de oplossingenmachine, hoe kun je die aanpassen naar de situatie. Daarbij is het belangrijk om in plaats van de oplossing te geven, een vraag te stellen. Dan gaat de andere persoon nadenken. Hoe opener de vraag, hoe meer de ander aan het werk moet. Daarnaast constateren de schrijvers dat het belangrijk is om met elkaar in gesprek te blijven over hoe je er in staat. Als je samen op eenzelfde manier kijkt naar de wereld of het werk, kan de oplossingenmachine als vanzelf veel zachter worden gezet. Immers, je doet het samen.

Pareltje

‘Misschien is de belangrijkste boodschap van dit boek wel om je eigen perspectief op de ander even in de wacht te zetten en de wereld te bekijken vanuit de ogen van de ander’, schrijven Hart en Verheggen. Zo staan er meer mooie zinnen in het boek: ‘Als ik ga staan voor mijn belang, doet de ander dat voor het zijne. Als ik eerst kijk naar zijn belang opent hij zich voor het mijne.’

Dit boek is weer een pareltje! Aan de hand van mooie, concrete voorbeelden lichten de schrijvers de problematiek toe. Dit is zeer actuele problematiek. De ondertitel van het boek - ‘van moeten naar willen’ - beschrijft treffend de essentie van het boek. Ook de plaatjes in het boek verduidelijken goed en zijn van toegevoegde waarde. De eigen oefeningen aan het eind van de hoofdstukken geven wat denkrichting aan de lezer om de stof toe te passen in de eigen werkomgeving. De oplossingenmachine lijkt weer een tijdloos boek te zijn dat nog regelmatig uit de kast gehaald kan worden om weer eens te herlezen.