Notities van een generaal - ‘In de leer bij een grootmeester’

Een betere opening van een tweedaagse training ‘Sociale aspecten van leiderschap’ binnen defensie kon ik mij niet bedenken: een geluidsopname van een toespraak van Generaal Peter van Uhm, die hij had gehouden in oktober 2008. De generaal stelde in zijn betoog dat leiderschap de core business van leidinggevenden zou moeten zijn, hoe we onze verantwoordelijkheid moeten nemen en ja, dat ook leidinggevenden binnen defensie moeten leren zich kwetsbaar op te stellen. In de tientallen trainingen die ik in kazernes in het hele land gaf, zetten de woorden van Van Uhm de deelnemers steevast flink aan het denken. Was dit ook hoe zij tegen leidinggeven aankeken? En welke stappen konden zij zetten om hierin te groeien? Succes van de tweedaagse was verzekerd.

Valkuil

Hoe bijzonder vind ik het daarom dat ik nu, jaren later, een afspraak heb staan met de Generaal buiten dienst. Voor mijn nieuwe boek over dienend leiderschap ben ik in het bijzonder benieuwd naar zijn visie op de gevaren van macht en het hebben van een groot ego. Ter voorbereiding las ik afgelopen week zijn nieuwe boek Notities van een generaal, waarin hij al een beetje op deze thema’s ingaat. ‘De grootste valkuil voor een organisatie is het ego van de baas’, zo schrijft hij bijvoorbeeld.

Van Uhm geeft in zijn boek veertig lessen over leven en leiderschap. Aan de hand van persoonlijke ervaringen deelt hij lessen die hij zelf leerde. En zo blijkt direct, de woorden die ik regelmatig van hem in mijn training gebruikte, bleek hij zelf – met vallen en opstaan – in de praktijk toe te passen.

Ruzie

Een van de lessen die Van Uhm meegeeft, is dat functioneel ruzie maken kan, maar een persoonlijke ruzie niet. ‘Soms ontkom je niet aan meningsverschillen die leiden tot een ruzie,’ zo schrijft hij. ‘Ruzie kan nodig zijn om een patstelling te doorbreken. Omdat iemand écht niet wil luisteren, maar dat wel zou moeten doen.’ En als er dan een ruzie is, doe dit dan op basis van argumenten, ‘het liefst op zo’n manier dat je ’s avonds zonder problemen samen aan de bar een biertje kunt drinken.’

In je broek plassen

Mooi vind ik het voorbeeld dat van Uhm geeft over het belang van het bouwen aan vertrouwen. Als jonge pelotonscommandant was Van Uhm op oefening met veertig dienstplichtige soldaten. Na een paar nachten lopen zaten de mannen er behoorlijk doorheen. Hun redding leek te komen in de persoon van een boer die een platte aanhanger achter zijn tractor aantrok. Hij bood aan de militairen een eind verderop te brengen.

Nu had Van Uhm zich voor een nacht onsterfelijk populair kunnen maken door op het aanbod in te gaan. ‘Ze hadden me allemaal fantastisch gevonden en op bier getrakteerd bij de eerste kans die ze hadden gekregen,’ schrijft hij. Maar de vraag was of het voor de lange termijn ook de juiste beslissing was geweest. ‘Diezelfde mannen zouden allemaal weten dat ik mijn opdracht niet naar behoren uitvoerde. En dus dat ik eigenlijk niet te vertrouwen was.’

Van Uhm vergelijkt het nemen van besluiten met alleen oog voor kortetermijneffecten met in je broek plassen: ‘Het is een paar seconden lekker warm, maar de rest van de dag zit het toch niet zo prettig!’

Storytelling

Mooi vind ik uiteraard ook Van Uhms nadruk op het belang van goede storytelling. ‘Je kunt de feiten op een A4’tje zetten, of droog vertellen met een PowerPoint-presentatie. Maar wil je dat je boodschap écht tot mensen doordringt, dan moet je er een verhaal van maken.’ Storytelling is volgens Van Uhm dus een krachtig wapen. Een wapen dat hij (met behulp van zijn ghostwriter Sander Koenen) met dit boek bij de hand neemt. En met succes! In de leer bij een grootmeester!