Roland Allen heeft de complete geschiedenis diepgaand uitgezocht en een schat aan informatie over dit type boekje in The Notebook - A History of Thinking on Paper vastgelegd. Het resultaat is een zeer leesbaar werk. De eerste aantekenboeken waren kleitabletten die aangetroffen zijn in scheepswrakken. Waarschijnlijk gebruikt door handelsreizigers.
Papier
De eerste grote hausse is het gevolg van doorbraken in technologie en met name van linnengemaakt ‘papier’ waarop makkelijk geschreven kon worden. We praten over de 14de eeuw en met name over de Italiaanse steden Venetië en Florence. Zo gebruikte Marco Polo aantekenboekjes om zijn beroemde reis naar China vast te leggen. Daarmee startte hij een traditie van eeuwenlange reisverslagen die voortkwamen uit aantekenboekjes. In Florence werd een speciaal boekje gebruikt, om de boekhouding vast te leggen. Deze methode van dubbele boekhouding zou Florence decennia een enorme handelsvoorsprong geven. In Florence waren de eerste drukpersen druk doende met het maken van voorbedrukte grootboeken.
Kunstenaars
Kunstenaars begonnen schetsen te maken in handzame boeken. De bekendste zijn wel die van Leonardo da Vinci. Hij schetste er honderden vol. Maar tot de dag van vandaag hebben veel kunstenaars een aantekenboek, potloden en andere accessoires bij zich.
Ook in gewone huishoudens gingen mensen dagboeken bijhouden. Er kwamen speciaal voorgedrukte boekjes met spreuken van wijze mensen die je zelf kon aanvullen. Studenten vroegen vrienden en professoren om citaten en bleven dit hun hele wetenschappelijke carrière doen. Een speciaal boekje dat opkwam was de alba amicorum, het vriendschapsboekje, bij ons bekend als het poëziealbum. In de loop van de eeuwen en plekken kwamen er andere toepassingen.
Moleskine
Een moderne schwung heeft het aantekenboekje gekregen door de chique en gevarieerde uitstraling van bijvoorbeeld de Moleskine en mijn favoriet de Leuchtturm1917. Sinds een paar jaren is het bullet journaling een hype waarbij speciaal voorgedrukte boekjes beschikbaar zijn om dag, werk en taken te structureren volgens een voorgeschreven methode. Recent wordt het maken van aantekeningen in notebooks aangeduid als het creëren van een ‘extended mind’. Een idee van de filosofen Andy Clark en David Chalmers. Zij stellen dat het gebruik van aantekenboekjes voor een auteur (observator of tekenaar etc.) een belangrijke manier is om gedachten te ordenen, ideeën vast te leggen, waarnemingen concreet te maken. Iets dat op geen andere manier gelukt zou zijn.
Een recente innovatie is de Moleskine Notes App waarmee de inhoud van een Moleskine gedigitaliseerd kan worden en de inhoud snel breed gedeeld kan worden. En persoonlijk vind ik met potlood schrijven op het van steen gemaakte ‘papier in een Karst Stone Notebook een heerlijkheid. Waar dit allemaal vandaan komt en welke vele mogelijkheden er nog zijn: Lees The Notebook.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
