Eigenlijk hebben we twee soorten geheugens. Het semantische geheugen voor allerlei kennis van concepten en feitelijkheden. En het episodisch geheugen dat het ons mogelijk maakt om terug te gaan in de tijd en ons te herinneren wat er vroeger is gebeurd. Dat episodisch geheugen is geen exacte weergave van gebeurtenissen. We kijken terug met een bepaalde lens, waardoor we aandacht hebben voor bepaalde aspecten van die gebeurtenis. Onze stemming in het heden bepaalt wat de ophalen van het verleden, en dat heeft weer invloed op onze stemming nu. Elke keer als we terugkijken construeren we iets nieuws. Ranganath vergelijkt het met een bandrecorder, waarbij we ‘play’ en ‘record’ tegelijkertijd indrukken. Traumatische herinneringen zijn zeer levendig. Die hebben dan ook een signaalfunctie voor de toekomst. Rangarath heeft als therapeut gewerkt met veteranen, waarbij hij heeft geholpen de emotie los te maken van de herinnering.
hersengebieden
Ranganath geeft duiding aan de rol van verschillende hersengebieden die betrokken zijn bij het geheugen, zonder een volledige beschrijving van geheugenprocessen te geven. Daarvoor kun je terecht bij De geheugenfabriek van Victoria O’Keane. Het hersengebied waar men als eerste aan denkt bij het geheugen is de hippocampus. Dit gebied in de vorm van een zeepaardje is van groot belang voor het episodische geheugen. De hippocampus zorgt voor de herinnering aan specifieke informatie, zoals iemands gezicht in een bepaalde omgeving. Daarom is het soms zo moeilijk om bijvoorbeeld iemand uit de sportschool op straat te herkennen. De neocortex vergelijkt hij met de CEO van het geheugen. Het biedt overzicht en context, en het integreert de herinnering.
Een hersenstructuur die de laatste jaren meer aandacht heeft gekregen is het Default Mode Network, DMN, dat actief is wanneer we juist onze aandacht voor de buitenwereld laten rusten. Ranganath wilde aantonen dat het DMN meer doet dan dat. Het blijkt dat de mentale kaders, schema’s, die we gebruiken om duiding te geven aan onze omgeving afkomstig zijn van het DMN. Een ander minder besproken hersengebied is de perirhinal cortex, dat een rol speelt bij déjà vu’s. Dit gebied codeert voor bekendheid van een bepaalde gebeurtenis. Ranganath beschrijft complexe studies, maar hij kan het op een toegankelijke manier uitleggen.
Ons geheugen tijdens het leren
Rangarath is een professor aan de universiteit van Davis in Californië. Veel van het onderzoek dat hij beschrijft komt van zijn onderzoeksgroep en samenwerkingen met andere universiteiten. Zijn ervaring als docent heeft waarschijnlijk geholpen bij de leesbaarheid van het verhaal. Inhoudelijk komt deze ervaring terug in de hoofdstukken over leren. Hij beschrijft hoe een herinnering aan het een juist een sluier kan hangen voor de herinnering aan iets anders. En hoe groepsprocessen de herinnering kan verslechteren. Tussentijdse toetsen zijn een geweldig hulpmiddel bij het leren. Hoewel hij het vroeger zelf ook deed, raadt hij het af om de avond voor een toets alles in een keer te leren. Dan zijn je herinneringen te veel aan die ene context gebonden. Misschien haal je je examen, maar de kennis kan snel wegzakken. Je kunt beter steeds een hoofdstuk leren, een nachtje erover slapen, en daarna je nieuwe kennis bespreken. Boeken van hoogleraren die hun hele vakgebied uit de doeken doen zijn mijn favoriete genre, helemaal als het over psychologie, biologie of neuroscience gaat. Ik hoop dat dit geweldige boek vertaald wordt in het Nederlands.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.
