Het raadsel Rutte - ‘Een ander beeld’

Eerlijk gezegd was ik al even klaar met hem. Of beter gezegd, met hem in de rol van minister-president. Net iets te vaak kon hij naar eigen zeggen zich bepaalde zaken niet meer herinneren, terwijl hij eerder juist had bewezen iemand met een ijzeren geheugen te zijn. Te veel leugentjes wat mij betreft dus om nog langer een geloofwaardig dienend leider voor het land te zijn.

Ongrijpbaar

Maar wie was die man eigenlijk die dertien jaar lang de minister-president van Nederland was? De langstzittende in deze functie uit de Nederlandse geschiedenis en tegelijk misschien ook wel de meest ongrijpbare. Ron Fresen en Wilma Borgman kozen dan ook voor een terechte insteek voor hun boek Het raadsel Rutte. Door verschillende politici die nauw met Rutte samenwerkten en een enkele goede vriend te interviewen, probeerden zij iets van het raadsel te ontrafelen.

Nietmachines

Of dit ook echt gelukt is... De Rutte die we in dit boek leren kennen, blijft misschien wel net zo raadselachtig. We lezen over een politicus die dwangmatig controle over alles en iedereen wil houden, hiervoor zijn eindeloze glimlach, inzet en woede-uitbarstingen heeft wanneer hij even grip lijkt te verliezen. Dit laatste is wat publiekelijk het minst bekend van hem is. Toch vlogen de nietmachines en glazen door de kamer wanneer het Rutte even niet zinde. Toch een ander beeld dan de door Den Haag fietsende Rutte met die eeuwige appel in zijn hand. ‘In de beslotenheid van de achterkamers is hij helemaal niet zo opgewekt als op straat’, schrijven de journalisten. ‘Maar juist iemand die met strakke hand uiterst gedisciplineerd zijn kabinetten leidde.’

Gunfactor

Rutte had lang de gunfactor van vriend en menig vijand. Dit mede omdat, zoals de auteurs stellen, hij een klein ego had. Het ging niet om hem maar om het land. Een prijzenswaardig kenmerk van een leider, lijkt me. En dus was Rutte in staat politici uit totaal verschillende partijen met elkaar samen te laten werken. Pechtold verwoordt dit misschien wel het best door te stellen dat Rutte ‘zo kan overtuigen als sfeermaker en charmeur dat je er bijna nog intrapt ook.’ Om hieraan toe te voegen: ‘Je moet jezelf dan echt tegen hem beschermen.’

Niet-actieve herinneringen

Even lijkt iedereen dan toch helemaal klaar te zijn met de niet-actieve herinneringen van Rutte. Op 1 april 2021 slijpen zijn collega’s de messen in het kamerdebat over de kwestie ‘Functie elders’ van Omtzigt. Rutte blijft volhouden dat hij niet heeft gelogen toen hij zei zich hier niets meer van te herinneren. Van een motie van wantrouwen komt het uiteindelijk niet omdat de vier coalitiepartijen hem het hand boven het hoofd houden. En zelf opstappen lijkt niet in Rutte op te komen. En dus kan hij in een vierde kabinet Rutte, met notabene dezelfde vier partijen, gaan werken aan de verandering van een cultuur die hij zelf gecreëerd heeft. Een tot mislukken gedoemde opdracht uiteraard. En de gunfactor die hem lang in het zadel had gehouden, was hij kwijt.

Geënsceneerde exit

Iedereen is het er achteraf gezien wel over eens: Rutte is te lang blijven zitten. Alles wijst erop dat ook Rutte dit zelf begon te realiseren en vervolgens eigenhandig de val van zijn vierde kabinet in gang zette. Dat hij in een ‘epifaan moment’ tijdens een kop koffie met vrienden in een sportschool tot de conclusie kwam niet voor Rutte V te gaan, lijkt zijn afsluitende leugentje te zijn. De auteurs suggereren dan ook dat het wel degelijk om een ‘geënsceneerde exit’ van Rutte zelf ging. Of dit daadwerkelijk het geval was, blijft ook na het lezen van Het raadsel Rutte een raadsel. De krediet die Rutte eens had om hem op zijn woord te geloven, heeft hij helaas zelf verspild.