Het verhaal van Nol Groot begint allemaal bij het fameuze ‘Rondje om de kerk’. De Nederlandse Spoorwegen wilden de werkroosters en dienstregeling vereenvoudigen en de punctualiteit verbeteren door machinisten en conducteurs op vaste trajecten in te zetten. Iedereen vond dat een goed idee, van vervoersdeskundigen tot vakbonden, maar toch kwam dat rondje om de kerk er niet. Groepen NS-medewerkers, collectieven genoemd, kwamen in opstand tegen wat zij beschouwden als een uitholling van hun vak.
Deze gebeurtenis zette Nol Groot, pas aangetreden als directeur bij de NS, aan het denken. Hebben raden van bestuur en managers eigenlijk wel invloed op het gedrag van individuele werknemers, zo vroeg hij zich af. Of is dit gedrag de uitkomst van een autonoom proces dat tot stand komt door allerlei factoren als macht, communicatie, gewoonten en conflicten? De teleurstellende resultaten van veel verander- en verbeterprojecten sterkten Groot in zijn keuze voor het laatste.
Vanuit de complexiteitstheorie vond Groot vervolgens een theoretisch kader om zijn visie mee te onderbouwen en daar lag de pijnlijke waarheid zomaar op tafel: managers hebben weinig tot geen invloed op het gedrag van hun medewerkers. Ze kunnen het zeker niet sturen met plannen, blauwdrukken, verbetertrajecten en wat voor mooie tools de managementindustrie allemaal nog meer heeft ontwikkeld om de manager te helpen om zijn medewerkers een schop onder hun kont te geven.
En daar sta je dan, als goedwillende, hardwerkende manager. Leuk is dat! Heb je daar al die jaren voor geploeterd en gezwoegd op die bergen managementliteratuur en in de schoolbankjes van die peperdure MBA. Gelukkig biedt Nol Groot in zijn boek ‘Zelforganisatie en leiderschap’ een uitweg. Want ook al hebben managers geen rechtstreekse invloed op het gedrag van hun medewerkers, ze kunnen dit gedrag wel beïnvloeden. Volgens Groot door de verbinding te zoeken met de werkvloer, door de dialoog en de uitwisseling van ervaringen en opvattingen tussen de medewerkers te stimuleren en door in die dialoog het organisatiebelang in te brengen.
Groot levert zo een belangrijke bijdrage aan het debat over organisatieontwikkeling en de rol van de manager. Dat doet hij bovendien door in drie cases terug te grijpen naar de praktijk van alledag bij de NS, wat een absolute meerwaarde geeft aan zijn nogal theoretische verhaal. Want dat is het enige minpunt aan het boek: het is nogal taai geschreven. Dat komt mede omdat ‘Zelforganisatie en leiderschap’ een bewerking is van Groots proefschrift waarmee hij promoveerde aan de Universiteit van Hertfordshire. Dat maakt het boek nodeloos ingewikkeld, want wetenschappelijk zeer verantwoord. Maar wie zich hier doorheen weet te worstelen, vindt een boeiend betoog met genoeg praktische handvatten voor de manager om mee aan de slag te gaan. Dat begint op de werkvloer, zo veel is wel helder.
Over Ben Kuiken
Ben Kuiken is filosoof, schrijver en ontregelaar. Als organisatiefilosoof helpt hij mensen om anders te denken, te kijken en te praten over organisaties en de problemen die daar ontstaan. Ben is auteur van een groot aantal boeken over organiseren, spelen, en filosofie, waaronder De laatste manager, De Organisatiefilosoof, en Het Zinnigste boek dat je ooit zult lezen.
