In de jaren negentig waren zelfsturing en de daarbij horende zelfsturende teams een ware hype. En zoals dat vaker gaat met hypes: vroeg of laat komt dan onvermijdelijk de terugslag. Zo ook met zelfsturing dat door managers en de zelfsturende teams zelf al snel weer terzijde werd geschoven als zijnde onpraktisch, tijd- en energieverslindend en vooral: niet-functionerend. ‘Zie je wel,’ zeiden die managers vervolgens, ‘medewerkers hebben sturing en controle nodig.’
En inderdaad, de heilige graal van het management is zelfsturing niet. Het bevat bovendien een interne tegenstrijdigheid die het voor alle betrokkenen lastig uitvoerbaar maakt. Zolang er namelijk nog steeds een manager is die uiteindelijk, als het erop aankomt, verantwoordelijk wordt gehouden voor het resultaat of voor wanneer het misgaat, zal deze toch geneigd zijn om de touwtjes stevig in handen te houden. Daarmee het hele principe van zelfsturing ondermijnend en de medewerkers weer terugwerpend in hun houding van aangeleerde hulpeloosheid.
Dat wil echter niet zeggen dat zelfsturing in veel organisaties niet haar waarde kan hebben. In tegendeel: in veel fabrieken en bijvoorbeeld de zorg hebben zelfsturende teams hun waarde inmiddels meer dan bewezen. Wat daarvoor nodig is, beschrijven Gertie Eikenaar en Diny Leppers, beide werkzaam bij het Zweedse bedrijf SCA, in hun boek Zelfsturing - Een nieuwe kijk op organisaties. Zij maken bijvoorbeeld duidelijk dat zelfsturing niet hetzelfde is als ‘vrijheid, blijheid’, maar dat er juist heel wat randvoorwaarden nodig zijn om medewerkers zelfsturend te laten zijn. Als dat goed gebeurt, en Eikenaar en Leppers beschrijven uitvoerig hoe dat moet, dan kan zelfsturing een organisatie heel veel opleveren. Waaronder meer betrokkenheid bij medewerkers, meer innovatie en een snellere besluitvorming. Alles wat organisaties kan helpen om dat te realiseren en daarmee overeind te blijven, is daarbij welkom. Dus ook zelfsturing.
Over Ben Kuiken
Ben Kuiken is filosoof, schrijver en ontregelaar. Als organisatiefilosoof helpt hij mensen om anders te denken, te kijken en te praten over organisaties en de problemen die daar ontstaan. Ben is auteur van een groot aantal boeken over organiseren, spelen, en filosofie, waaronder De laatste manager, De Organisatiefilosoof, en Het Zinnigste boek dat je ooit zult lezen.
