Voor topsporters draait alles om presteren op het beslissende moment. Wordt het een succes waarbij de sporter boven zichzelf uitstijgt (denk aan het Olympisch goud van Epke Zonderland in Londen in 2012) of bezwijkt de sporter en/of zijn coach juist onder de grote druk? (denk aan foute schaatswissel met Gerard Kempkers en Sven Kramer op de Olympische winterspelen in Vancouver in 2010)?
Mensen gaan onder druk maar al te vaak onlogische dingen doen. Dat geldt niet alleen voor sporters. Zo kwamen bij de ramp met een veerboot in de Baltische zee veel passagiers om het leven omdat zij voor het verlaten van het zinkende schip, eerst nog geld wilden wisselen. En vlak voor het instorten van de Twin Towers, na de terroristische aanslag op 11 september 2001, gingen sommige mensen terug het gebouw in om hun spullen te pakken, terwijl hulpverleners ze tevergeefs probeerden tegen te houden. Onderzoek laat zien dat 90 procent van de mensen bij een calamiteit niets onderneemt om de overlevingskansen te vergroten. Een deel van de slachtoffers wordt door angst verlamd en een deel rent als een kip zonder kop rond en mist daarbij essentiële informatie. Het omgekeerde gebeurt echter ook: mensen gaan te veel nadenken, piekeren, twijfelen en komen niet tot een (goede) keuze.
Ger Post doet in Stalen zenuwen – Hoe topsporters presteren onder druk (en wat jij ervan kunt leren) uitgebreid uit de doeken hoe dat komt. Post is docent cognitieve neurowetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast schrijft hij als journalist over psychologie en hersenonderzoek (onder meer voor dit blog). Post ging te rade bij topsporters, sportpsychologen, filosofen, politieagenten en artiesten. Op zoek naar het antwoord op de vraag: hoe hou je op beslissende momenten de zenuwen in bedwang en zorg je voor een optimale prestatie? Of het nu gaat om een Olympische medaille, theatervoorstelling, belangrijke opdracht of een achtervolging van criminelen terwijl er op je geschoten wordt. Post combineert daarbij inzichten uit de biologie en psychologie en verwijst in zijn boek naar talloze wetenschappelijke onderzoeken en publicaties.
De auteur begint Stalen zenuwen met de constatering dat de sportificering van de samenleving toeneemt. Er is een stortvloed aan ranglijsten, peilingen, scores, prijzen, awards en talentenshows waardoor we ook in het dagelijkse leven steeds meer denken, werken en beoordeeld worden als een sporter die moet presteren. Behoor je bij de winnaars óf verliezers?. Spanning en stress nemen daardoor in lagen van de maatschappij toe, want worden we positief of juist negatief beoordeeld?
Stalen zenuwen bestaat uit twee delen. In deel 1 lees je hoe het komt dat sporters onder druk bezwijken of juist boven zichzelf uitstijgen (als dit al bestaat). We lezen over de lessen van falende en succesvolle sporters en coaches. Ook worden veel mythen op dit gebied door de auteur naar het fabelrijk verwezen. Strafschoppen oefenen heeft wel zin (je moet alleen weten hoe), het Nederlands elftal scoort vaker in de laatste vijf minuten dan het Duitse elftal en het kweken van winnaarsmentaliteit, zelfvertrouwen of ‘flow’ heeft eerder een negatief dan een positief effect.
In deel 2 komt de oplossing aan bod. Je leest het antwoord op vragen als: hoe geef je op het beslissende moment de onzekerheid een plek, beteugel je het stressmonster en voorkom je veelgemaakte denkfouten? Het draait hier in het kort om het managen van je verstand (en emoties), de kans op succes ietsje groter maken en oefenen onder druk, waarbij je de werkelijkheid niet perse volledig hoeft na te bootsen. De auteur vertelt zijn verhaal aan de hand van een groot aantal aansprekende sporters en gebeurtenissen met verwijzingen naar resultaten uit wetenschappelijk onderzoek en andere bronnen.
Stalen zenuwen is een aanrader. De maatschappij draait meer dan voorheen om presteren onder druk. Het boek laat zien hoe het komt dat mensen onder druk bezwijken en irrationele dingen gaan doen. Maar ook hoe je het stressmonster te lijf kunt gaan en beter kunt presteren op beslissende momenten. Zowel in het sportleven, zakenleven als in het dagelijkse leven. De combinatie van wetenschap en journalistiek pakt goed uit. Stalen zenuwen is niet alleen prettig geschreven, maar ook een goed onderbouwd boek. Dus toch maar oefenen op strafschoppen voetballers! (maar wel eerst dit boek lezen).
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.
