Gelukkig zijn er dan altijd mensen die op zoek gaan naar ruimte en alternatieve manieren om de boel los te trekken. Zij bemensen de informele organisatie die altijd tussen de regels op zoek is naar kansen voor verbetering en verandering. Zij maken olifantenpaadjes naast de bestaande officiële wegen. An Kramer schreef er een boek over voor mensen die willen veranderen, die zoeken naar fundamenteel andere mogelijkheden en niet meer geloven in de oude vormen.
Kramer opent met een beschrijving van de formele en de informele organisatie. De vermeende kloof daartussen blijkt mee te vallen doordat de informele netwerken dwars door de formele structuren heen gaan en dus bruggen slaan. In de informele organisatie is het delen van kennis en ervaring normaal en zij heeft includerend vermogen. In de huidige tijd zijn er ontwikkelingen in de samenleving waardoor het steeds vanzelfsprekender en noodzakelijker wordt om informele wegen te bewandelen. Organisaties geven de maatschappij mede vorm en dragen bij aan positieve veranderingen. Dat gaat niet met formele structuren. De auteur behandelt vervolgens hoe we als nieuwsgierige onderzoeker zicht kunnen krijgen op de informele organisatie. Uiteraard komen we daarbij bestaande machtsstructuren tegen en wat dat betekent voor het veranderen met en vanuit de informele organisatie. Ook komen de remmende reflexen van bestaande organisaties aan bod, als reactie op vraagstukken van de huidige tijd. Juist dan is het nodig tegen die reflexen in te gaan en het risico aan te gaan. Kunstenaars en designers kunnen daarbij fungeren als leermeesters. Zij tonen ons hoe je nieuwe olifantenpaadjes maakt. Ten slotte beschrijft Kramer hoe we op een nomadische manier veranderingen kunnen aanvliegen. In een collectief betrekt zij eindgebruikers in een karavaan die onomkeerbare veranderingen in gang zet in een proces van continu experimenteren en reflecteren.
Olifantenpaadjes is een bijzonder prettig leesbaar veranderboek. Kramer weet waar zij het over heeft en wat erbij komt kijken om in een vluchtige, onzekere, complexe en ambigue samenleving organisatieveranderingen te realiseren. Zij gebruikt daarbij inzichten uit haar eigen praktijkervaring en schroomt niet om relevante literatuur op te voeren. Telkens opnieuw weet zij de lezer scherp te houden met ervaringen en weetjes die helpen een kanteling in het gangbare denken over complexe verandering te bewerkstelligen. Een topboek dat verplichte kost is voor verandernomaden.
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
