Het nog altijd populaire klassieke managementdenken gaat ervan uit dat organisaties en markten een soort machines zijn die met zekerheid en voorspelbaarheid kunnen functioneren. Ze zijn stabiel en controleerbaar en we sturen ze het best zo aan dat risico’s en onevenwichtigheid worden vermeden.
Het denken binnen de quantumfysica en de chaos- en complexiteitstheorie benadrukt juist het creatieve potentieel van onzekerheid. Het gaat ervan uit dat creatieve systemen complex en sterk onderling verbonden zijn en dat ze het beste zelforganiserend functioneren, in dialoog met elkaar en hun omgeving. Ze zijn op hun best als ze zich ‘op de rand van de chaos’ bevinden, het punt van maximale instabiliteit binnen een systeem dat de vrijheid biedt om te innoveren en de regels te herschrijven.
In het eerst deel van haar boek behandelt Zohar de quantumbenadering van management denken. Quantum-leiderschap benadrukt het belang van: vertrouwen in mensen en in het systeem; het bouwen aan relaties en teams; flexibel en in dialoog blijven met veranderende omstandigheden; openstaan en klaar zijn voor allerlei mogelijke toekomstscenario’s. Het betekent ook meer nadruk op zingeving, visie en waarden, in het bijzonder de waarde dienstbaarheid. De quantumleider is een dienende leider. Waar klassieke organisaties worden aangestuurd als machines, worden quantumorganisaties gerespecteerd als levende organismen, die ‘complexe adaptieve systemen’ worden genoemd. Ze zijn in een voortdurende creatieve dialoog met hun omgeving; ze zijn gevoelig voor verandering en passen zich daar gemakkelijk aan aan. Ze gedijen bij risico’s en creatieve fouten, ze zijn bottom up en zelforganiserend, en op hun best in instabiele situaties.
Quantumleiders gedijen bij onzekerheid en instabiliteit. Ze weten dat creativiteit en innovatie het best kunnen worden gekoesterd op ‘de rand van de chaos’. Het gebrek aan zekerheid en duidelijke grenzen zien ze als een kans voor experimenten en creatieve onderzoekingen. Als onbegrensde spelers bedenken ze nieuwe regels, vinden het spel opnieuw uit en ze spelen met de grenzen. Quantumleiders bekijken verschillende mogelijke uitkomsten van een situatie of een probleem en onderzoeken, met de grootst mogelijke inbreng van anderen, allerlei verschillende manieren om die op te lossen. Hierdoor zijn ze beter voorbereid op snelle veranderingen en onvoorspelbaarheid, en hebben ze meer inzicht in de complexiteit waar ze mee te maken krijgen.
Zohar introduceert Quantumsysteemdynamiek als een nieuwe organisatiefilosofie die van toepassing is op groepen en organisaties. Het is een methodiek voor het transformeren van zakelijk en sociaal denken en zijn. In deze methodiek leren leiders hoe ze de kernideeën van het quantumdenken kunnen gebruiken om de motivatieschaal van de auteur te begrijpen en toe te passen en zij leren werken met twaalf transformatieprincipes. Ze gebruiken meditatie, reflectie en dialoogtechnieken om de aannames, waarden en motieven boven water te krijgen die een rol spelen binnen hun huidige organisatiemodel.
In het tweede deel beschrijft de auteur drie modellen van organisatiestructuur en leiderschap. Het westerse model met zijn newtoniaanse zelf en dito organisatie. Het oosterse model gekenmerkt door het netwerk zelf en de netwerkorganisatie. En het quantummodel dat de kloof tussen Oost en West overbrugt. Het derde deel gaat over de Quantumsysteemdynamiek in de praktijk. Hier behandelt Zohar tien kenmerken van complexe adaptieve systemen, een motivatieschaal die bestaat uit zestien elementen en twaalf principes van spirituele intelligentie.
Quantum-leiderschap is een prachtig boek dat ons kan helpen de komende tijd beter met mensen en organisaties om te springen. De eerste twee delen boeien het meest. In het laatste deel stapelt de auteur erg veel begrippen en houdt zij de aandacht daardoor wat minder vast. Zeker verplichte kost voor managers en consultants.
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
