Na zijn succesvolle boek Sapiens over 70.000 jaar menselijke evolutie, vervolgt Yuval Noah Harari zijn visie in Homo Deus. Het eerste deel van dit boek leest als een boeiend geschiedenisboek. Met helder beschreven voorbeelden over ongeveer alle religieuze of anderszins inspirerende stromingen die onze wereld gekend heeft. Een rode draad door het boek is de opvatting dat de wereld gestoeld is op verhalen. Zo’n 70.000 jaar geleden begonnen sapiens te praten over hun fantasieën. In de 60.000 jaar erna weefden ze kleine, plaatselijke fictionele webben en dat heeft zich de duizenden jaren daarna geografisch steeds gemakkelijker verspreid in menselijke netwerken.
In deel twee en drie werkt Harari in ruim 400 pagina’s naar het geloof van de toekomst toe. Moderne merken en bedrijven vervullen de functie die lijkt op de entiteit die goden vroeger vervulden. De schriftelijke taal werd vervolgens ook een machtig middel om de realiteit te vervormen. Verzinsels zijn nuttig, maar we betalen er ook de prijs voor. Wat is fictie en wat is werkelijkheid?
Wat zal datageloof doen met het liberaal humanisme? Het benadert de mensheid zuiver doelmatig en bepaalt de waarde van menselijke ervaringen naar hun functie in dataverwerkingsmechanismen. Dataïsme is liberaal noch humanistisch volgens de auteur. Is het religie of wetenschap?
Vroeger waren de machtigen machtig omdat ze bij alle informatie konden. En nu? Nieuwe kansen maken het moeilijker dan ooit om fictie van realiteit te onderscheiden. Tegenwoordig ben je machtig als je weet wat je kunt negeren, aldus Harari.
Als marketingprofessional lees ik vooral boeken over mijn vakgebied. Menselijke behoeften en vraagstelling staan centraal in mijn vak. Dit boek is interessant voor de strategische marketeer die zich afvraagt wat nieuwe technologieën gaan doen met de economie en de macht over de mens.
In de basisvermogens van individuele mensen is sinds de steentijd niet veel veranderd. Nog steeds bevinden wij ons in een web van verhalen. Nog steeds hebben mensen allerlei materiële, sociale en psychologische behoeften. In de 21e eeuw staan we bloot aan meer invloedrijke verzinsels dan ooit. In de marketing creëren we ze bovendien ook zelf. Er schuilt – waarschijnlijk onbedoeld - een marketeer in Harari als hij stelt dat ideeën de wereld alleen veranderen als ze ons gedrag veranderen.
Het is best schokkend om te lezen dat humanistische projecten mogelijk irrelevant worden. Daarom is het ook een boek waar je even goed de tijd voor moet nemen. Dit is geen methodologisch management- of marketingboek, maar een filosofisch betoog waardoor de lezer zichzelf voorlopig zal blijven afvragen wat er gebeurt met een maakbare menselijke belevingswereld. Zullen de democratie, de vrije markt en de mensenrechten de vloedgolf aan apparaten, dataflows en nieuwe biotechstructuren overleven mits het ons lukt om de verbeelding van de realiteit te scheiden? Kan het collectief van supermensen dit nog aan of zal de technologie juist door zelf gecreëerde algoritmes heersen op paden waar geen mens ooit is geweest of zal kunnen komen?
Over Jeanine Dijkhuis
Jeanine Dijkhuis is Register Marketeer met ruim 25 jaar ervaring. Zij is marketinggeneralist met een voorliefde voor resultaat- en mensgerichte marketingstrategie.
