In control? - 'Een waardevol boek'

De reflex is dan veel gevallen nog scherper auditen, monitoren en rapporteren om zo zicht te krijgen op ‘het probleem’. De keerzijde hiervan is loslaten en vrijheid geven aan nieuwe ideeën en initiatieven: het moet allemaal helemaal anders en we moeten terug naar de bedoeling en ontbureaucratiseren. Wat is de waarheid en waar gaat het heen? Op basis van literatuuronderzoek, praktijkcasussen en beschouwingen rondom veranderingen maakt Thijs Homan inzichtelijk welke bewegingen er te zijn onderkennen, hoe patronen verlopen en welke misverstanden bestaan rondom In control?

Dagelijks – ook in mijn praktijk en werkzaamheden – ervaar ik weerstand tegen control. In In control? – perspectieven op de beheerskramp in en om organisaties wordt een duidelijke beschouwing gegeven van de ontwikkelingen rondom control. Iedere invalshoek komt aan bod: De wijze waarop medewerkers en organisaties ermee om (kunnen) gaan, welke denk- en ontwikkelrichtingen er zijn te onderkennen rondom organisatie- en patroonveranderingen, praktische invalshoeken en tot slot worden een aantal denkrichtingen gepresenteerd over de wijze waarop de mate en de wijze van control zich naar de toekomst kan ontwikkelen. Het boek laat zich niet of beperkt uit over de wenselijkheid van meer of minder control. De mate van control is immers mede afhankelijk van specifieke situaties en het ontwikkelstadium van een mens en organisatie of hier meer of minder behoefte aan bestaat.

In control? is dan ook te zien als een boek dat probeert ‘verklarend’ te zijn voor een aantal ontwikkelingen en stromingen. Het is geen boek dat poogt het goede of het kwade te beschrijven en te analyseren of een poging te doen om weer een nieuw denkbeeld over de inrichting rondom control te geven. De schrijver geeft aan dat die boeken er al genoeg zijn. En ik denk dat ik het daarmee eens moet zijn. Het is toch best wel vaak oude wijn in nieuwe zakken. De redenen voor Homan voor het schrijven van het boek zijn meerledig:

1. Er is verzuchting rondom meer en meer control(e)

2. Organisaties moeten beter (en anders gaan) functioneren

3. Er bestaat een positieve kramp om zaken maar vooral anders te doen en hier ook tegenaan te schoppen

4. Behoeften of zienswijzen rondom nieuwe vormen van organiseren

5. Inzichten die zijn ontstaan bij het beschouwen van de patronen en bewegingen

In het boek komen drie stromingen aan bod die eigenlijk in elk van de hoofdstukken terugkomen:

1. Hang naar het oude waarbij nog meer regels en controles (moeten) plaatsvinden

2. Ontwikkeling naar het nieuwe, frisse organiseren met een positieve en inspirerende toekomst

3. De handdoek in de ring gooien en op zoek gaan naar iets anders en iets nieuws

Door middel van patroonbeschrijvingen via verschillende theorieën in hoofdstuk 2 beschrijft Homan de ontwikkeling van bepaalde denkbeelden en curves en de patronen die zijn te onderkennen. Op deze manier wordt inzichtelijk gemaakt hoe en op welke wijze patronen zich in verschillende modellen ontwikkelen en wat hier de beïnvloedende factoren en variabelen zijn.

Door middel van narratieven – in de vorm van fictieve praktijkverhalen – beschrijft Homan de zoektocht en vaak ook worsteling van personen die in een organisatie een verandering teweeg willen brengen. Door middel van verschillende casussen die methoden en aanpakken beschrijven van veranderingen van klein tot groot, van onderaf in de organisatie, gefaseerd dan wel disruptief denken en handelen wordt duidelijk welke weerstanden zijn te overwinnen, welke successen gevierd kunnen worden, maar ook welke (pijnlijke) besluiten genomen moeten worden wanneer duidelijk wordt dat een bepaalde (persoonlijke) aanpak niet werkt, niet passend of niet succesvol is in de beschreven casus.

In control? is zeker geen panklare beschrijving van het toekomstperspectief of een boek met alle antwoorden. Wat voor mij de waarde van het boek is, is dat het duidelijk laat zien welke patronen bij veranderingen zijn te onderkennen en welke weerstanden mogelijk kunnen bestaan bij een (te) rigoureuze aanpak. Ook geeft het boek een duidelijk beeld van de verschillende spelers in het veld van verandering en de wijze waarop omgegaan kan worden met deze verschillende spelers. Deze denkrichtingen vind ik belangrijker dan de vraag: waar gaat het met de control naar toe? Want de mate en de wijze van verandering is immers niet in elke organisatie van gelijke aard en tempo. Belangrijk is om de patronen en de ontwikkelingen te onderkennen en hiermee als medewerker, manager, bestuurder of toezichthouder mee om te kunnen gaan. Want één ding is voor mij zeker. Disruptieve businessmodellen zullen ervoor zorgen dat de control anders ingericht zal gaan worden en dus zorgt voor verandering, verwondering en ook weerstand in organisaties. Deze veranderingen zullen zeker zorgen voor transities in denken, samenwerken en inrichten van organisaties. De basis is en blijft een gezonde basis van wederzijds vertrouwen die op de proef wordt gesteld als het ‘bewijs’ hier niet voor wordt geleverd, dan komt de beheerskramp weer om de hoek kijken. Wat dat betreft is het vraagstuk al best wel oud en ook weerbarstig. Ruim 15 jaar geleden las ik al boeken met titels als Controle is goed, maar vertrouwen is beter. Dat doet opgeld wanneer er geen uitwassen zijn en het vertrouwen dus niet op de proef wordt gesteld.

Frank van Kuijck is een zeer gedreven onafhankelijk en zelfstandig professional in zowel audit en advies voor de public sector. Hij is kritische sparringpartner voor toezichthouders, bestuurders en organisatie om te helpen deze naar een hoger plan te krijgen. Specifieke aandachtsgebieden naast audit en verslaggeving zijn governance, control, risicomanagement en bedrijfsvoering. Deze laatste ook vanuit de specialisatie als operational auditor. Hij heeft een achtergrond als Partner in de audit en adviespraktijk bij Deloitte, is Voorzitter van RJ Werkgroep 645 - woningcorporaties en Docent Auditing aan de UVT Tilburg.