In Denken in organisaties komen de auteurs met een denkrichting, die weliswaar niet nieuw is maar wel uitstekend is onderbouwd.
De auteurs constateren dat het economisch denken in organisaties en de overheid een enorme vlucht heeft genomen. We lijken het allemaal erg normaal te vinden dat we het hebben over KPI’s, SMART-doelen, kosten, efficiency, resultaten en winst. Dat hebben we te ‘danken’ aan de inzichten die de mens heeft opgedaan tijdens de Verlichting. De mens maakte zich toen vrij van de kerk en van god. Maar we zijn doorgeslagen, zo luidt de observatie van de auteurs. Zij vragen zich namelijk meerdere malen af in het boek of het gedachtegoed van de Verlichting niet ten dele is doorgedrongen in organisaties. Thema’s als zelfstandigheid, eigenaarschap, vrijheid en autonomie lijken vandaag de dag meer te gelden voor directeuren en managers dan voor medewerkers, aldus Kessels en De Jong.
In plaats van de Verlichting de schuld te geven van al deze ellende, komen de auteurs met een pleidooi voor een nieuwe Verlichting. Een opmerkelijk en verrassend gezichtspunt. Maar ze leggen dat prima uit in hun boek. Ze geven een helder overzicht van de Verlichting zonder de lezer te verliezen in allerlei filosofische details. Met prettige kaders van grote filosofen krijgt de lezer een goed inzicht wat het gebruikelijke gedachtegoed was - of waar de filosoof zich tegen af zette - van die tijd. Na enkele hoofdstukken heb je als lezer een goed beeld van de Verlichting.
Zoals filosofen kritische kanttekeningen plaatsten bij de rol van de koning en de kerk, doen de auteurs dat nu bij de huidige organisaties en hun leiders die vooral uit zijn op eigenbelang en winstmaximalisatie. Terwijl ik deze recensie schrijf, wordt net bekend dat Shell een deal heeft gesloten met de Belastingdienst waardoor de Nederlandse Staat 7,5 miljard euro aan inkomsten miste. We lijken murw geslagen te worden met dit soort nieuws, elke dag of elke week is er weer een dergelijk schandaal. Het is de optimistische en positieve levenshouding van Kessels en De Jong dat er wel degelijk alternatieven zijn voor alles te accepteren en de ‘handdoek in de ring te gooien’. Zij hebben zich vooral laten inspireren door econoom Sedlacek naar aanleiding van diens boek De economie van goed en kwaad. ‘Waarom zijn wij zo afhankelijk van dat onophoudelijke groeien?’, was de rode draad van dit boek. Sedlacek stelde dat we vandaag de dag lijken te zijn doorgeschoten: te sterk gericht op de materiële wereld en te weinig op de innerlijke, spirituele wereld. Hij laat zien dat de mens door de eeuwen heen steeds minder moreel is geworden met de Wolf of Wallstreet als ultiem schrikbeeld. Sedlacek stelde zich de vraag hoe het zo ver is gekomen dat de mens de moraliteit uit het oog is verloren. Een abstracte vraag natuurlijk waar ook geen concreet antwoord op gegeven kan worden, al is het alleen maar om het feit dat elk perspectief dat mensen innemen, tot verschillende antwoorden leidt.
Maar waar Sedlacek stopt, gaan De Jong en Kessels verder. Ze pleiten ervoor om mensen o.a. meer invloed te geven, vakmanschap te bevorderen, eigenaarschap, empathie. Weg dus bij die winstmaximalisatie. Maar de vraag is natuurlijk: hoe zien de auteurs dat voor zich? Ze pleiten ervoor dat medewerkers zich kunnen verbinden aan een hoger doel van de organisatie. Dus ook de top is aan zet. Wat betreft de medewerkers: zij zouden hogere denkvaardigheden moeten ontwikkelen. Natuurlijk zullen critici kunnen inbrengen: ‘Hoe maakbaar is dat?’ Maar het lijkt me niet de goede vraag. Waar het om gaat is of organisaties dat willen. Of in termen van Harari: ‘Wat willen we willen?’ Ik denk dat de auteurs een uitstekend perspectief aanreiken waarbij elk individu wordt aangesproken.
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat. Hij is auteur van de boeken Meegaan of dwarsliggen, Werkvormen voor managers en Leidinggeven kun je zelf. Samen met meerdere auteurs schreef hij onder red. van Rob van Es het boek Praktijkboek Veranderdiagnose en samen met Peter van den Boom schreef hij Theatervoorstellingen in organisaties. Naast zijn schrijfactiviteiten is hij spreker en organiseert hij trainingen en seminars over actuele managementthema's.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
