Dat leiderschap zo enorm populair is, zal niemand verbazen, aangezien effectief leiderschap in een context van voortdurende externe en interne veranderingen niet eenvoudig is. Kijk je alleen naar kwantiteit, dan is dat een enorm aantal. Kijk je echter ook naar kwaliteit, dan valt de oogst bitter tegen. Want niet meer dan zeventien benaderingen van leiderschap bleken conceptueel juist te zijn, terwijl bij slechts elf ervan ook de empirische werking was aangetoond. Er is dus onmiskenbaar sprake van een kloof tussen de wetenschap en de praktijk van leiderschapsontwikkeling, zo concludeert Doeleman.
Tegen die achtergrond is het interessant te onderzoeken welke credits de benadering verdient die Leo Versluys presenteert in zijn boek Het geheim van de Multi Faced Leider (‘Ontdek het ware gezicht van jouw leiderschap’). Of het helpt de kloof die Doeleman schetst te dichten, al was het maar een beetje.
Versluys heeft voor zijn benadering de psychologie als referentiekader gekozen. Psychologisch inzicht is volgens hem namelijk niet alleen belangrijk als we anderen willen begrijpen, maar ook – of beter: vooral – onszelf. Het maakt ons handelingsrepertoire groter en daarmee de kans dat leiderschap ook het effect heeft dat we voor ogen hebben. En dat is waarachtig niet onbelangrijk, want de voorbeelden van ineffectief leiderschap zijn talrijk. ‘Leiderschap is minder complex dan het lijkt,’ schrijft hij. ‘Echter, een belangrijke serieuze horde die je moet nemen, ben jezelf. Je persoonlijkheid en gedrag zijn hier een bepalende factor.’
Om grip te krijgen op dat gedrag introduceert Versluys het concept van de Ego-types. Het idee achter ego-types is dat onze persoonlijkheid uit heel veel delen bestaat. Deze worden ‘ego-types’ genoemd. Je zou je ze kunnen voorstellen als denkbeeldige mensjes die ons gedrag bepalen. Sommige ego-types helpen je vooruit, andere voorkomen juist dat je je doelen bereikt. Door onze persoonlijkheid op deze manier tastbaar te maken, krijg je volgens Versluys eenvoudiger inzicht in het gedrag dat de verschillende ego-types veroorzaken. ‘En daarmee kun je dat gedrag gemakkelijker veranderen.’ Je moet daartoe niet alleen weten welke ego-types er zijn en hoe ze ons gedrag bepalen maar bijvoorbeeld ook wat het nut is van jouw persoonlijke verhaal in het ontwikkelen van leiderschap, hoe personal branding daarin past en welke rol ratio, emoties, en gevoel spelen. Al deze vragen komen in Versluys’ boek uitgebreid aan bod en met elkaar helpen bieden ze voldoende aanknopingspunten om te kunnen uitgroeien tot een ‘Multi Faced Leider’. Zo’n Multi Faced Leider is de Master van de Persoonlijkheid en zetelt in ons bewustzijn. Versluys: ‘Hoe meer bewustzijn je hebt over jezelf, anderen, de externe context en je wil (de vier dimensies van leiderschap), hoe wijzer de Multi Faced Leider is. Hij is in staat om je Ego te doorgronden en de juiste Ego-types in te zetten die je juiste gedrag laten zien in een situatie.’ En daar gaat het uiteindelijk om.
Maar goed, terug naar het begin: kan Versluys’ boek helpen de kloof tussen wetenschap en de praktijk van leiderschapsontwikkeling te dichten? Dat is in ieder geval niet zo. Versluys presenteert in feite een persoonlijkheidsmodel dat nauw verwant is met het enneagram. De wetenschappelijke psychologie gebruikt het enneagram niet. Het wordt namelijk beschouwd als pseudowetenschap en dat betekent dat Versluys’ benadering geen aanvulling kan zijn op de modellen die Doeleman in zijn boek als ‘koosjer’ beschrijft. Dat houdt echter niet per sé een all over diskwalificatie in. In de coachingspraktijk van Versluys heeft het werken met ego-types kennelijk zijn waarde bewezen. Het concept van de Multi Faced Leider wil concrete handvatten bieden om het handelingsrepertoire van leidinggevenden te vergroten. Daartoe dienen niet alleen de ego-types – Versluys behandelt er achttien, maar er zijn er meer – die als even zovele metaforen voor herkenning moeten zorgen, maar ook de praktijkvoorbeelden, checklists, en oefeningen die in het boek zijn opgenomen. Het model is niet gevalideerd, dus een waarschuwing is op zijn plaats. Maar wie op zoek is naar meer bewustzijn over eigen handelen en dat van anderen en daarbij meer ‘rekkelijk’ dan ‘precies’ is, kan het met Versluys’ aanpak gerust eens proberen. Want bewustzijn, schrijft hij, levert uiteindelijk meer wijsheid op. En is dat niet het allerbelangrijkste wat je een leider toewenst!
Over Bert Peene
Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.