Vooropgesteld, het is een studieboek voor HBO-studenten en hun docenten met daarnaast een ondersteunende website: organisatie-kundig.nl, er is zelfs een OK! licentietraining (OK staat voor Organisatie-Kundig). Een Magnum Opus in een tijd dat dunne boekjes al moeite hebben de aandacht van de lezer vast te houden. De schrijvers zijn of waren verbonden aan het HBO-onderwijs, … kortom er is sprake van ervaring en inzicht. Dit boek is nodig voor de moderne bedrijfskundestudent.
Organisaties brengen nogal wat ontsporingen met zich mee, kenmerken zich door veel bijeffecten en dragen daarmee bij tot bijvoorbeeld milieuproblemen, dehumanisering van de arbeid (in lagelonenlanden), belastingontwijking, sjoemelsoftware, witwaspraktijken, omkoopschandalen, privacy-problemen en dan ook nog de aantasting van het onafhankelijk vakmanschap van professionals (beroepszeer) door doorgeslagen marktwerking. En daarmee komen er een reeks aan extra eisen waar organisaties jaarlijks rekenschap over moeten afleggen. Zie de jaarrekening van Shell, NAM, Philips, Ahold of Unilever vandaag de dag. Kortom de complexiteit waar een toekomstige bedrijfskundige mee heeft te dealen gaat verder dan de aloude vraag: wat levert het op, maar ook en steeds vaker wat zijn de gevolgen voor de samenleving van onze producten/diensten? Allemaal zaken waarmee Mark Zuckerberg (gelukkig) geen rekening had gehouden als oprichter van Facebook, maar waarvan hij en zijn staf nu wel het nodige moeten weten wil het bedrijf op termijn bestendig zijn. Het lukt niet meer om sec geldgedreven te werken, er moeten meerdere seinen op ‘groen’ kunnen worden gezet. Laten we derhalve deze twee boeken serieus nemen. Vervolgens de vraag waar gaan ze inhoudelijk over?
Wat in ieder geval opvalt is dat ‘bedrijfskunde’ in deze boeken juist ook gaat over een holistische kijk op de relatie organisatie en omgeving en gaat daarbij niet alleen over terugkijken (zoals de traditionele jaarrekening), maar ook over vooruitkijken. Met het woord ‘vliegschaamte’ wordt daar m.i. bijvoorbeeld een bodem voor gelegd. Het gaat om een integrale waardenafweging waarbij meer speelt dan zo snel en zo goedkoop mogelijk vliegen van A naar B en terug. Terwijl organisaties waarde creëren, vernietigen ze gelijktijdig immers ook het nodige. Daar zal steeds vaker verantwoording over moeten worden afgelegd. In het boek worden vijf extra soorten waarden onderscheiden, naast de alom bekende financiële waarde (zoals aandeelhouderswaarde en inkomen): menselijke waarde (werkgelegenheid, arbo, opleiden), sociaal relationele waarde (bijv. participatiesamenleving), intellectuele waarde (innovatie, ketensamenwerking), materiële waarde (infrastructuur) en natuurlijke waarde (reststromen, voetafdruk, broeikasgassen, energie). Zie ook alles waar Urgenda zich hard voor maakt en rechtszaken tegen de Nederlandse Staat weet te winnen.
Dat allemaal gezegd hebbend (in dit geval geschreven) komt ‘de OK! Methode’ om de hoek kijken om toch wat grip te krijgen op de materie. Uitgebreid komt aan de orde: hoe wordt er waargenomen, beoordeeld, onderzocht, beïnvloed en geëvalueerd? Het zijn geen gewone boeken: het zijn meer naslagwerken. Vanuit dat beeld moet je deze boeken ook beoordelen. Kun je snel iets vinden in termen van wat en hoe-te-doen? Daaraan voldoen de boeken ruimschoots. Toch nog iets kritisch? Organisaties hebben geen missie, visie en kernwaarden. Als het goed is hebben de medewerkers die en is ‘de organisatie’ hun gereedschap om die doelen te bereiken. De auto van Max Verstappen heeft immers geen missie; Max en zijn monteurs echter wel. Het OK! model lijkt me naast studenten vooral ook onmisbaar voor beleidsmedewerkers. Op hun bordje komt immers steeds meer te liggen en dan is dit een prima naslagwerk om de organisatie future-proof te maken door abstracte begrippen handen en voeten te geven.
Jaap Peters werkt bij DeLimes nieuw organiseren. Hij is initiatiefnemer van het kwartaalmagazine Slow Management, spreker en schreef verschillende boeken.
