Dan zie je dat Islamitische landen in vrijwel alle gevallen en op meerdere fronten slecht scoren. Ondemocratisch, schending van mensenrechten, oorlogszuchtig en economisch slecht scorend. De oorzaken daarvan passeren in Het vervallen huis van de islam uitgebreid de revue.
De conclusie die hoogleraar sociologie en migratie Ruud Koopmans na uitgebreid onderzoek trekt is niet mals. De Islamitische wereld is in een diepe crisis en het lijkt of ze het zelf niet in de gaten heeft. Terwijl in de rest van de wereld steeds meer landen kozen voor een democratie, nam het aantal democratische Islamitische landen steeds verder af. Zo zijn er in 2018 nog maar twee democratische landen (Senegal en Tunesië) met een islamitische bevolkingsmeerderheid, en dat terwijl er 47 onafhankelijke islamitische staten zijn. In vrijwel alle Islamitische landen is het slecht gesteld met de rechten van vrouwen, homoseksuelen en religieuze minderheden. Islamitische landen zijn het vaakst betrokken bij grensoorlogen, burgeroorlogen, religieuze conflicten en het (laten) uitvoeren of steunen van terroristische aanslagen door partijen als Isis, Al-Qeada en Boko Haram. En last but not least raakt de Islamitische wereld economisch steeds verder achterop. Geen wonder dat velen elders een goed heenkomen zoeken, aldus de auteur, maar ook op het gebied van integratie zijn migranten uit moslimlanden hekkensluiter.
Ruud Koopmans laat aan de hand van een enorme hoeveelheid feitenmateriaal, afkomstig uit een groot aantal wereldwijde onderzoeken, zien hoe groot de crisis in de Islamitische wereld is en wat daarvan de oorzaken zijn. Die crisis strekt zich uit van Mali en Nigeria in West-Afrika en Saoedi Arabië en Iran in het Midden-Oosten tot Indonesië en de Filipijnen in Oost-Azië. De oorzaken van die Islamitische crisis liggen volgens de auteur niet bij westers kolonialisme, inmenging van buitenaf of discriminatie, om maar een paar veelgehoorde oorzaken te noemen. Nee, zo concludeert de auteur op basis van al die onderzoeken, de wortels van het probleem zijn religieus en liggen bij de groeiende invloed van het fundamentalisme, dat de Islamitische wereld in een wurggreep houdt.
Fundamentalisme is problematisch zo schrijft de auteur, omdat uit alle onderzoeken onder zowel christenen als moslims blijkt dat het in zeer sterke mate samengaat met vijandigheid ten opzichte van andere groepen zoals vrouwen en religieuze minderheden. De auteur ziet binnen elk land hetzelfde patroon opduiken: de steun voor religieus geweld is het grootst onder moslims en binnen elk van de religies duidelijk groter onder fundamentalistische gelovigen. Maar zo constateert de auteur ook: ‘hoewel fundamentalisme in grote delen van de moslimwereld geen marginaal verschijnsel is, zijn er in delen van de wereld grote minderheden of zelfs duidelijke meerderheden die liberalere geloofsopvattingen aanhangen en die de sharia, of in elk geval de extreme vormen daarvan, afwijzen.'
Het boek laat uitgebreid zien wat de belangrijkste oorzaak van alle problemen is, namelijk de opkomst van het Islamitisch religieuze fundamentalisme. Er zijn steeds meer Islamitische staten en moslims die willen dat de Koran letterlijk wordt genomen, dat er maar één interpretatie van de Koran mogelijk is, dat religie boven wetenschap gaat, dat er geen scheiding is van staat en religie en dat wetgeving (sharia) op de Koran is gebaseerd. Deze cocktail van opvattingen werkt op tal van gebieden door. Zo zijn volgens de auteur de slechte positie van vrouwen op de arbeidsmarkt, het achterblijvend opleidingsniveau bij de bevolking en het kennisgebrek in het algemeen belangrijke redenen voor het economisch verval in Islamitische landen en de grote economisch achterstand op het Westen. Ook zijn het de belangrijkste redenen die een succesvolle integratie van moslimmigranten remmen. Want hierbij spelen volgens de auteur opleiding, taalkennis, sociale contacten en opvattingen over sekserollen van vrouwen een grotere rol dan bijvoorbeeld discriminatie.
Het vervallen huis van de Islam is een zeer lezenswaardig boek. Het leest als een wake-up call voor christenen en moslims. Voor sommige misschien een ‘kantelpunt', verwijzend naar de rubriek in de Volkskrant waarin mensen vertellen over het moment waarop zij - met betrekking tot een bepaald onderwerp - duidelijk van mening zijn veranderd. Want als we de lijn van het boek volgen is de fundamentalistische Islam, waarvan we nu weten dat die in veel grotere mate en met veel meer impact voorkomt dan we misschien altijd gedacht hebben, wel degelijk een probleem. Daarover gaat het laatste hoofdstuk waarin de auteur de vraag beantwoordt: kan de Islam zich van het fundamentalisme bevrijden? Want zo concludeert de auteur: ‘als er iets is wat we in de voorgaande hoofdstukken hebben gezien, dan is het wel dat er genoeg reden is om je zorgen te maken over de hedendaagse Islam, vooral als je vrouw, homo, jood, ongelovig, kritisch moslim, of lid van een religieuze minderheid bent.'
De hedendaagse Islam is niet meer van deze tijd, zo schrijft de auteur: ‘De hedendaagse Islam is de Trabant, of, eerbiediger geformuleerd, de Spoetnik onder de wereldreligies: een goed en succesvol idee ten tijde van haar lancering, maar door een gebrek aan aanpassingsvermogen hopeloos achterop geraakt.' Wat de Islam nodig heeft, zo besluit de auteur het boek Het vervallen huis van de Islam, ‘is een breed gedragen hervormingsbeweging van binnenuit, die de misstanden in eigen kring recht in de ogen kijkt en kip-en-klaar afstand neemt van het idee dat de Koran als het letterlijke woord van God dat onafhankelijk van tijd of plaats geldig is.' Het is de vraag of de Islamitische wereld dat ook zo ziet.
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.
