Welvaart van landen - 'Geen excuus meer om Adam Smith niet te lezen'

Je moet er wel even voor gaan zitten, want deze volgens de uitgeverij eerste volledige vertaling in het Nederlands omvat 1028 bladzijden. Een flinke pil, maar wel een waarvan je snapt dat het zo'n klassieker is geworden. Het boek is omvangrijk. Dat geldt voor zowel de breedte van de onderwerpen als de diepgang waarmee ze worden besproken.

Soms is het wat veel van het goeie, maar daar kom ik zo nog op terug. Het leukst is misschien nog wel dat in het boek nog steeds actueel is. Je zult zien dat veel van de thema's die Smith in de 18e eeuw bezighielden, ons nu ook nog bezighouden. En dat maakt dit boek van bijna 250 jaar geleden ook nu nog de moeite van het lezen waard. Enerzijds is er veel veranderd, maar tegelijkertijd is de essentie van veel dingen niet zo wezenlijk veranderd. Daardoor kan je veel van wat besproken wordt, ook probleemloos linken aan actuele kwesties.

Zaken die in het boek worden besproken, maar ook nu nog altijd een onderwerp van discussie zijn zijn zaken als migratievraagstukken, kapitaal en arbeid, arbeidsverdeling, protectionisme, loonafspraken, kwaliteitsnormen, enzovoort. Ik vind het interessant om dit boek te lezen en in gedachten af te dwalen naar al deze actuele thema's en te bedenken dat iemand al ruim twee eeuwen geleden uitvoerig over deze zaken heeft nagedacht en erover heeft geschreven.

Smith is overigens soms wel heel uitvoerig in zijn analyses. Good for him en de geïnteresseerde lezer, maar soms werd het wel wat veel van het goede. Zeker als je dan ook nog rekening moet houden met de waarde van een shilling of de legering van een gebruikte munt. Ja op dat niveau denkt Smith over zaken na. Interessant voor de geschiedenisliefhebbers en inzichtelijk, maar minder te koppelen aan hedendaagse thema's. Overigens waarschuwt Smith er grappig genoeg zelf ook voor dat hij flink de thema's uit zal diepen en dat dat niet voor iedereen lekker behapbaar leesvoer is.

In onze tijd kennen we Adam Smith vooral als de liberaal van de onzichtbare hand, die ervoor zou zorgen dat de markt doorlopend een nieuw evenwicht zoekt en vindt. Je kent het nog wel van de economielessen. De vraag naar het product is groter dan het aanbod. Nieuwe producenten treden toe tot de markt. Prijs van het product daalt bij onveranderde vraag. Het aanbod van het product daalt weer, omdat er minder winst te behalen valt. Ziedaar wat voor iedereen die ooit economie heeft gehad op school gesneden koek is. Ik laat de vraag of die onzichtbare hand nog zo lekker werkt in een geglobaliseerde gedigitaliseerde economie, even voor wat het is. Dat voert voor dit stukje wat te ver, hoewel het wel interessant is om over na te denken.

Maar goed: die onzichtbare hand dus. Ik ken Smith daar ook van. Maar ik had nog nooit zijn oorspronkelijke werk gelezen. De nieuwsgierigheid werd aangewakkerd toen ik in een aantal essays op het snijvlak van economie en filosofie las dat we Smith een beetje tekort doen. Vooral doordat we hem alleen als die liberaal van het marktdenken zien. Smith is ook, zo blijkt, filosofisch ingesteld, beïnvloed door het Verlichtingsdenken en Montesquieu en kijkt ook in bredere zin naar de samenleving en de verdeling van welvaart.

Als je met 'Greed is good' Smith denkt samen te vatten, zit je ernaast. Net als met die onzichtbare hand trouwens. Die wordt maar één enkele keer in dit enorme boek genoemd. Het gaat er dan -in mijn eigen woorden- over dat we er blijkbaar naar streven 'als door een onzichtbare hand' om vooral welvaart (geld, materiële zaken) te willen accumuleren.

Natuurlijk kan een bespreking van zo'n dik, klassiek en belangrijk boek niet volledig zijn. Ik streef daar ook niet naar. Wat ik wel kan zeggen, is dat dit een heel interessant boek is om een keer te lezen. Ook als je die ruim 1000 bladzijden niet ziet zitten is het de moeite. De vertaler, Jabik Veenbaas, start het boek met een korte synthese. In grote lijnen vertelt hij over de inhoud van het boek en neemt hij je mee naar de oorspronkelijke tekst van Smith.

Een tekst waarin vraagstukken aan de orde komen, waarvan de context soms is veranderd, maar de kern van de zaak niet. In zekere zin is dit boek nog altijd relevant en actueel. Het is niet alleen interessant voor economen. Ook filosofen, politici, beleidsmakers en eigenlijk iedereen die geïnteresseerd is in hoe onze maatschappij is geworden wat hij vandaag de dag is, zou Adam Smiths' Welvaart van landen eens moeten lezen. Nu er ook een volledige en goed leesbare Nederlandse vertaling voor handen is, zijn er geen excuses meer om dat niet alsnog eens te doen!