In korte schetsen verweeft Quaedvlieg de grotere Europese vragen en ontwikkelingen met kleine persoonlijke anekdotes. De blogs van de afgelopen drie jaar zijn nu gebundeld in De sterrendans van Europa. In de bundel komen dramatische momenten voor, zoals het Britse Brexit-referendum, de vluchtelingenstroom, de Brusselse aanslagen in 2016, de opkomst van Donald Trump en de groeiende onrust over China. Met sprekende voorbeelden en rake observaties geeft de bundel een caleidoscopisch beeld over wat de afgelopen drie jaren in het hart van Europa speelde. Op een speelse manier neemt Quaedvlieg een brede lezersgroep mee in wat Europese politiek vandaag de dag zo boeiend maakt. De bundel met meer dan veertig blogs is niet alleen voor beleidsmakers, professionals, bestuurders en studenten interessant. Het is een onmisbaar boek voor iedereen die in Europa geïnteresseerd is en een goed beeld wil krijgen van de actuele vraagstukken waar Europa mee stoeit.
Verenigd Koninkrijk
Een van de onderwerpen die regelmatig in zijn blogs terugkeert, maar gelukkig niet de boventoon voert, is de Brexit. In een van zijn eerste blogs in 2016 beschrijft Quaedvlieg nog het met premier Cameron bereikte akkoord over een nieuwe grondslag voor het EU-lidmaatschap. Waarbij het VK weet te bedingen dat nieuwe immigranten pas na vier jaar recht hebben op een volledige sociale uitkering. Het loopt echter al snel uit de hand wanneer in juli van datzelfde jaar, zelfs voor Brexit-voorvechter Farage nog volkomen onverwacht, een nipte meerderheid van de Britten voor de Brexit stemt. Als rode draad in zijn aantekeningen over de Brexit vanaf dat moment laat Quaedvlieg zien dat de Britten geen enkel idee hebben waartoe ze hebben besloten. Zijn conclusie is op dat moment al glashelder. Namelijk dat het VK zowel uit de Interne Markt als uit de Douane Unie zal gaan stappen en zich ook terug zal trekken uit het Europese Hof van Justitie. Wat betreft alternatieve handelsbetrekkingen zal het Noorse of het Zwitserse model volgens Quaedvlieg niet mogelijk zijn. Deze modellen vereisen immers dat het VK het vrije verkeer van personen accepteert. Ook de nog lichtere variant, zoals die tussen de EU met Turkije, waarbij sprake is van een vrij dunne douane-unie, waardoor heel veel voordelen wederzijds wegvallen, zal volgens Quaedvlieg mogelijk een stap te ver zijn. Wat in dat geval nog overblijft is de vrij karige status van Most Favoured Nation, de niet preferentiële basisbehandeling volgens de WTO.
Fortmentaliteit
Het vraagteken rond de Brexit is in de loop der jaren alleen maar groter geworden. Steeds duidelijker wordt volgens Quaedvlieg dat niemand in het VK enige notie heeft hoe de Brexit moet worden vormgegeven. Bij de Britse onderhandelaars blijkt sprake van een onthutsend gebrek aan vakkennis over de EU. Zo noteert hij (maart 2017) dat ‘de tabloids en een paar goedgebekte harde brexiteers het publieke speelveld beheersen' en (mei 2017) dat de Britse politiek de complexiteit onderschat, het Brexit-kamp een fortmentaliteit probeert te creëren en de Britse bevolking onwetend wordt gehouden door rookgordijnen in de meeste media. Op diverse momenten heeft Quaedvlieg het over de zelfgegraven slangenkuil waarbij door de Britten niet langer naar belangen wordt gekeken, maar alleen nog maar sprake is van een ideologisch debat. Zo heeft hij in december 2017 een lang ontbijtinterview met een journalist van The Times. Op zijn vraag of de journalist in al zijn contacten in het VK eigenlijk wel eens iemand tegenkomt die een geloofwaardig verhaal heeft over de voordelen die de Brexit gaat brengen, blijkt dat de journalist een dergelijk gesprek nog niet heeft gehad.
Het trapje van Barnier
Begin 2018 spreekt EU-hoofdonderhandelaar Barnier in de Haagse Malietoren een volgepakte zaal met Nederlandse ondernemers toe. Uitgangspunt van zijn voordracht is zijn inmiddels beroemd geworden ‘trapje van Barnier', dat hij een paar maanden eerder ook aan de Europese Raad presenteerde. In de grafiek wordt in onweerlegbare Cartesiaans logica uiteengezet dat de ‘rode lijnen' van de Britten alle bestaande modellen van vergaande samenwerking tussen de EU en het VK uitsluiten. Er blijft alleen een standaard handelsakkoord over zoals de EU met Korea en Canada heeft. Dat is niet wat de Britten willen, maar wel het gevolg van de door henzelf aangegeven grenzen. Het zijn grenzen die Donald Trump met genoegen ziet. Een grote en machtige EU is hem een doorn in het oog. Trump onderhandelt liever met landen dan met economische blokken. Maar dat is juist wat de EU zo sterk maakt in de door Trump gewenste handelsoorlog. Met een bruto binnenlands product van 15,3 biljoen (15,6 procent van de wereldhandel) en 513 miljoen inwoners is de EU een machtsfactor van belang. De VS hebben slechts 324 miljoen inwoners en een een iets groter bbp van 19,4 biljoen. Het VK zal, zo is de impliciete conclusie in de blogs van Quaedvlieg, bij een definitieve Brexit met 66 miljoen inwoners nauwelijks nog enig gewicht in de schaal kunnen leggen. In onderhandelingen met zowel de VS als de EU zal het VK daarom altijd de onderliggende partij zijn.
Eerste tekenen
Dat voor de Britten de zaken na de Brexit minder mooi zullen zijn dan daarvoor, de VS en de EU gerechtvaardigde belangen in onderhandelingen hebben waardoor markttoegang voor de Britten beperkingen zullen kennen, wordt duidelijk uit de toelichting die de EU-hoofdonderhandelaar in maart 2018 voor de Europese Commissie hield. Elke stelling tijdens zijn speech baseerde Barnier volgens Quaedvlieg op een standpunt van de Britten in de onderhandelingen. ‘En elk standpunt van de Britten werd in zijn betoog gevormd tot een baksteen waarmee hij langzaam een gevangenismuur bouwde rond de VK-onderhandelaars. Onverbiddelijk resultaat van dat alles: alleen een mager handelsakkoord tussen de EU en het VK blijft volgens Barnier als mogelijkheid over.' De eerste tekenen van een slechte uitgangspositie zijn inmiddels al zichtbaar. Volgens een vorige week gepubliceerd onderzoek van het National Institute of Economic and Social Research (NIESR), het oudste onafhankelijke economisch onderzoeksbureau in het Verenigd Koninkrijk, zal als het Brexit-akkoord van premier Johnson wordt aangenomen, de Britse economie in 2019 3,5 procent kleiner zijn dan het geval zou zijn als het VK in de EU blijft. Het verschil van 3,5 procent komt neer op zo'n 70 miljard pond (81 miljard euro). Volgens het onderzoeksbureau maakt de door Johnson bedongen deal het onmogelijk om een nauwe handelsrelatie met de EU te behouden.
European way of life
Gelukkig gaat De sterrendans van Europa niet alleen over de gevolgen van het referendum over de Brexit. De bundel blogs laat ook zien dat de veranderende geopolitieke situatie in de wereld heeft geleid tot een Europa dat, ondanks de bedreigingen die nog steeds niet van de baan zijn, meer dan ooit beseft dat het juist nu van belang is om een gezamenlijke Europese politiek te formuleren. Niet alleen om te voorkomen dat China en de VS de Europese economie vermorzelen. Maar ook om te voorkomen dat de agressieve politiek van Rusland opnieuw een einde maakt aan de moderniseringen die sinds de val van de Muur in Midden- en Oost-Europa hebben plaatsgevonden. Dan wel om te voorkomen dat de vluchtelingenstromen vanuit het Midden-Oosten en Afrika zodanige vormen gaan aannemen dat de essentie van de ‘European way of life' wordt aangetast. Van begint tot het eind is De sterrendans van Europa niet alleen hoogst actueel, maar ook uitermate hoopgevend. Het laat ook zien dat ondanks alle bedreigingen en aanvallen het tot nu toe ook gelukt is om de eenheid te bewaren en antwoorden op uitdagingen te vinden. Want terwijl de Britten geen tijd hebben om zich voor te bereiden op een volgend tijdperk, maar lijken terug te willen naar het vorige, zijn in Brussel de echte discussies over waar de EU in 2050 wil staan gewoon doorgegaan.
Dave van Ooijen studeerde tussen 1979 en 1985 sociologie en politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij studeerde twee keer 'cum laude' af; bij de vakgroep Toegepaste Sociologie en de vakgroep Internationale Betrekkingen. Van 1979 tot 2014 was hij werkzaam bij Vereniging Milieudefensie, de gemeente Amsterdam, Nicis Institute en Platform31. Vanaf maart 2014 is hij raadslid/fractievoorzitter voor de PvdA in de gemeente Castricum. Sinds 1 juli 2017 is hij strategisch adviseur bij de gemeente Den Haag op het gebied van sociale zaken en werkgelegenheid. Zijn blogs, artikelen en recensies verschijnen (op persoonlijke titel) onder meer op zijn website.
Over Dave van Ooijen
Dave van Ooijen studeerde tussen 1979 en 1985 sociologie en politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Sinds 1 juli 2017 is hij strategisch adviseur bij de gemeente Den Haag op het gebied van sociale zaken en werkgelegenheid. Zijn blogs, artikelen en recensies verschijnen (op persoonlijke titel) onder meer op zijn website.
