Steeds meer zelfs. Dan is het niet zozeer handig maar vooral noodzakelijk dat zij weten hoe leren in zijn werk gaat. Daarvoor schreef Ria van Dinteren enkele jaren geleden al eens het boek Breinleiderschap (‘Verbeter je leiderschap met kennis uit de neuropsychologie’). Nu presenteert zij dezelfde kennis, maar dan geactualiseerd en vermeerderd, in een nieuwe uitgave: Breinopeners (‘Breinkennis voor leren en ontwikkelen in organisaties’).
Wie Breinleiderschap heeft gelezen, komt inhoudelijk niet echt veel nieuws tegen. Het belangrijkste verschil tussen beide boeken zit ‘m in de mate van conceptualisering. Waar Van Dinteren in Breinleiderschap veiligheid en verbinding nog onder de noemer ‘wetenschappelijke bevindingen van enkele neurowetenschappers’ brengt, presenteert zij ze nu in wat je best een model zou kunnen noemen: dat van de breinprincipes. Als het om leren gaat, kun je alle kennis over het brein samenvatten in vijf breinprincipes, schrijft ze: veiligheid, voeding, emotie, verbinding, verwerking en transfer. En die hangen nauw met elkaar samen. Daarnaast is Breinopeners didactischer van opzet en dat heeft de praktische bruikbaarheid aanzienlijk vergroot.
Die breinprincipes bepalen ook de opbouw van het boek; voor ieder principe heeft Van Dinteren een hoofdstuk gereserveerd. Daarin verweeft zij theorie en praktijk op een uiterst functionele manier met elkaar. Die theorie komt, zoals gezegd, grotendeels neer op wat zij eerder al in ‘Breinleiderschap’ presenteerde. Ze vertelt bijvoorbeeld over de werking van het oerbrein en Carol Dwecks Fixed en de Growth Mindset; over hoe je spiegelneuronen bewust kunt inzetten, de verschillende soorten geheugen en wat emoties voor ons brein (en daarmee voor ons leervermogen) kunnen betekenen.
Nieuw is de verbinding met het thema leren en ontwikkelen in organisaties. Toegegeven, ook Breinleiderschap beloofde al leidinggevenden te leren hoe zij het leren van hun medewerkers konden sturen, maar Van Dinteren heeft daarover intussen meer te melden. Zo introduceert zij in haar nieuwste boek in het hoofdstuk over veiligheid het SCARF-model van David Rock. Rock is de oprichter van het NeuroLeadership Institute en geldt als een invloedrijk wetenschapper waar het de werking van onze hersenen betreft. Hij onderscheidt vijf basiszekerheden voor het brein die te maken hebben met veiligheid en die direct gerelateerd zijn aan de manier waarop ons brein werkt: zoeken naar zo veel mogelijk beloning, weg van iedere vorm van bedreiging. Ze worden verwoord in het SCARF-model, waarbij iedere letter staat voor een van die basiszekerheden of overtuigingen: Status, Certainty, Autonomy, Relatedness en Fairness. Ieder mens heeft een bepaalde gevoeligheid bij een van die overtuigingen. Effectief leidinggeven betekent dus allereerst op zoek gaan naar de gevoeligheden van je medewerkers en vervolgens daarmee zo goed mogelijk rekening houden. Voor wie dit vooralsnog te abstract is: Van Dinteren heeft een dubbele pagina gereserveerd voor een overzichtelijk schema dat in één oogopslag duidelijk maakt wat per overtuiging de belangrijkste bedreigingen en beloningen zijn. Verder maakt zij dankbaar gebruik van de inzichten van onder andere Margriet Sitskoorn (over de plasticiteit van ons brein), Robert Cialdini (over onze primaire reacties op situaties), de leerprincipes van Renate en Geoffrey Caine en, zoals gezegd, Carol Dweck (over de Fixed & Growth Mindset).
Breinopeners heeft dus een stevig wetenschappelijk fundament. Desondanks verliest Van Dinteren de vraag wat-kan-ik-als-leidinggevende-hiermee-in-de-dagelijkse-praktijk nooit uit het oog. Theorie wordt afgewisseld met talloze voorbeelden en tips. Ieder hoofdstuk sluit af met een korte samenvatting van wat vooraf ging en onderwerpen die lastig zijn maar wel heel nuttig om meer van te weten, worden in kaderteksten kort toegelicht. Ze zorgen er met elkaar voor dat Breinopeners gerust een handige praktijkgids voor breinleiderschap genoemd mag worden.
Over Bert Peene
Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.
